«Ўзбекистон темир йўллари» датк

Butun devorli arkalar konstruksiyasi. Butun devorli arkalar o’qi parabolik, aylana va boshqa konturga ega. Parabolik konturda arka kesimlaridagi normal bosim kichik ekssentrsitetga ega bo’ladi, natijada eguvchi moment kamayadi, arka kesimi yuzasi kichrayadi, po’lat sarfi kamayadi. Aylana konturli arkalar oddiyroq konstruksiyaga ega, tayyorlash va montaj qilishda kam mehnat talab qiladi, ammo po’lat sarfi katta bo’ladi.
Arkalarning ko’tarish mili (strelasi) hovonga anchagina ta’sir qiladi: ko’tarish mili qancha kam bo’lsa, arkalar hovoni shuncha katta va, o’z navbatida, tayanch terimi hajmi ko’p bo’ladi.
Ko’tarish milining arka oralig’iga nisbati arka qiyaligi deb ataladi. Arka qiyaligining eng maqbul qiymati taxminan 1:5...1:6 ni tashkil etadi, qiyaligi 1:8...1:10 dan kichik bo’lgan arkalarni qo’llash tavsiya etilmaydi, ayrim hollardagina arkalarning qiyaligi 1:15...1:18 ga yetadi.
Arkalar qo’shtavrli, P–ko’rinishli, korobkali va aylana ko’rinishdagi kesimga ega (4.2,b-rasm), iloji boricha bir xil qalin listlardan va faqat ayrim hollardagina payvandli paketlardan tashkil topadi. Oralig’i uncha katta bo’lmagan arkalar uchun qo’shtavrli kesimlar, katta oraliqli arkalar uchun bo’ylama diafragmali qutisimon kesimlar qo’llaniladi. Qutisimon kesimlarning o’zgarmasligini saqlash uchun, arkalarni ko’rikdan o’tkazish va ta’mirlash uchun teshikli (pazli) ko’ndalang diafragmalar qo’yiladi.
Butun arkalarning balandligi taxminan oraliqning 1/40 qismida belgilanadi. Kesimning balandligini momentlar epyurasiga mos ravishda o’zgarmas yoki o’zgaruvchan qilib qabul qilinadi. O’zgaruvchan balandlikli arkalarda po’lat sarfi kam bo’ladi, ammo tayyorlanishi sermehnatli.
Chetki arkalar orasidagi masofa ko’ndalang bikirlik shartiga muvofiq oraliqning 1/20 qismidan kichik bo’lmasligi kerak.