«Ўзбекистон темир йўллари» датк

3.1. Тo’sinli oraliq qurilmalardagi zo’riqishlarni aniqlash

Тemirbeton ko’priklarning elementlari chegaraviy holatlarning birinchi va ikkinchi guruhi bo’yicha hisoblanadi. Birinchi guruh chegaraviy holatlarning oldini olish uchun, to’sinli oraliq qurilmalar elementlari mustahkamlikka va chidamlilikka hisoblangan bo’lishi kerak. Mustahkamlikka hisoblashda, yuklar γ_f ishonchlilik koeffitsiyentlari bilan qabul qilinadi, harakatlanuvchi vertikal yukka esa 1+μ dinamik koeffitsiyent kiritiladi. Chidamlilikka hisoblarda γ_f=1 qabul qilinadi, dinamik koeffitsiyent esa to’la bo’lmagan dinamik qo’shimcha bilan (1+2/3μ) kiritiladi. Bu yerda harakatlanuvchi vertikal yukka qo’shimcha tarzda, transporterlarning ta’sirini yo’q qiladigan ε≤1 koeffitsiyent kiritiladi. Ikkinchi guruh chegaraviy holatlarning oldini olish uchun yoriqlarning paydo bo’lishi, ochilishi va yopilishi (qisilishi), urinma kuchlanishlarni cheklash, shuningdek oraliq qurilmalarning deformatsiyasi (salqiligi) bo’yicha hisoblar olib boriladi. Barcha hisob-kitoblar me’yoriy yuklarga (ishonchlilik va dinamik koeffitsiyentlarisiz) bajariladi, yoriqlarni ochilishiga hisoblash va salqiliklarni aniqlashda esa vaqtincha yuklarga undan tashqari ε koeffitsiyenti kiritiladi.

Oddiy to’sinlar ko’rinishidagi oraliq qurilmalar eguvchi momentlar va ko’ndalang kuch ta’sir chiziqlariga ko’ra hisoblanadi (3.1-rasm). Bunda oraliqning o’rtasidagi M_0,5 va choragidagi M_0,25 momentlarni, shuningdek tayanch ustidagi Q₀ va oraliqning o’rtasidagi Q_0,5 ko’ndalang kuchlarni olishning o’zi yetarlidir. Тa’sir chiziqlari va ularni yuklash sxemasi 2.3-rasmda keltirilgan.
Harakatlanuvchi sostav ta’siridan sodir bo’ladigan zo’riqishlar ta’sir chiziqlarining tegishli uchastkalari, yuklantirish uzunligi λ, hamda ta’sir chizig’i cho’qqisining holati α ga bog’liq bo’lgan υ ekvivalent yuk bilan yuklantirib aniqlanadi. Yo’l ballast uzra o’rnatilganida υ<19,6 kN/m ning qiymati ta’sir chizig’i cho’qqisining holatidan qat’i nazar α=0,5 ga muvofiq qabul qilinadi. Oddiy to’sinlarda doimiy yuklardan sodir bo’lgan zo’riqishlar ta’sir chizig’ini butun uzunligi bo’ylab konstruksiyaning xususiy og’irligi va ko’prik polotnosining og’irligini yuklantirish yo’li bilan olinadi. Me’yoriy yuklardan sodir bo’lgan zo’riqishlar yuklarning shiddatini tegishli ta’sir chizig’i yuzasiga ko’paytirib hisoblanadi. Me’yoriy qiymatlarni tegishli koeffitsiyentlarga ko’paytirib hisobiy zo’riqishlar olinadi. Ikki blokli oraliq qurilmaning bitta oddiy to’sinini hisoblash uchun M_0,5 ning hisobiy qiymati:

• 
  mustahkamlikka hisoblashda
  

(3.1)

• 
  chidamlilikka hisoblashda
  

(3.2)

3.1-rasm. Oddiy to’sinni yuklashda ta’sir chiziqlari

Ushbu formulalarda g_1, g₂ – to’sinning xususiy og’irligi va ko’prik polotnosi og’irligidan 1 m ga to’g’ri keladigan me’yoriy yuk; γ_f1, γ_f2, γ_fυ – tegishlicha xususiy og’irlik (odatda γ_f1=1,1), ko’prik polotnosi (qatnovi ballast uzra bo’lgan ko’prik polotnosi uchun γ_f2=1,3), vertikal vaqtincha yuklar (yuklantirish uzunligi λ≤50 m bo’lganida, γ_fυ=1,3 – 0,003λ) bo’yicha ishonchlilik koeffitsiyentlari; 1+μ – dinamik koeffitsiyent (temirbeton to’sinli oraliq qurilmalar uchun 1+μ=1+10/(20+λ), biroq, kamida 1,15); β – bir yo’ldan hisoblanayotgan bosh to’singa bitta yo’ldan to’g’ri keladigan vaqtincha yuk ulushi (mazkur holat uchun β=0,5); υ – me’yoriy ekvivalent yuk; Ω_M0,5 – ta’sir chizig’ining yuzasi;

Shunga o’xshash tarzda momentlar va ko’ndalang kuchlarning qolgan qiymatlari hisoblab topiladi. M_0,5 va M_0,25, Q₀ va Q_0,5 qiymatlarini grafikka o’lchab tushirib, hamda momentlarning ordinatalarini ravon egri chiziq bilan, ko’ndalang kuch ordinatalrini esa to’g’ri chiziqlar bilan tutashtirib, M va Q larning tarhiy epyuralarini olamiz (3.2-rasm).

3.2-rasm. Oddiy to’sindagi momentlar va ko’ndalang kuchlarning epyurasi: 1 – mustahkamlikka hisoblashda; 2 – chidamlilikka hisoblashda

Тo’sinli tutash oraliq qurilmalarning hisobida to’sinlarning xususiy og’irligidan sodir bo’lgan ichki zo’riqishlarni tizimni montaj qilish ketma-ketligini e’tiborga olib aniqlash zarur. Shu o’rinda, oraliq qurilmaga mazkur doimiy yukni uzatishga mos keladigan hisobiy sxemalarni ko’rib o’tish lozim. Vertikal vaqtincha yuk va doimiy yukning ikkinchi qismidan (ko’prik polotnosi og’irligidan) sodir bo’lgan zo’riqishlarni ta’sir chiziqlari bo’yicha aniqlamoq lozim. Тutash to’sindagi ikkita o’ziga xos ta’sir chizig’ini vaqtincha yuk bilan yuklantirish 3.3-rasmda ko’rsatilgan. Bir necha uchastkadan iborat bo’lgan ta’sir chiziqlari bo’yicha zo’riqishlarni aniqlash ta’sir chizig’ining butun yoki bir qismidagi ayrim uchastkalarini yuklantirish natijalarini jamlab amalga oshiriladi.