Ўзбекистон тарихи хрестоматия

Сазағон маданияти (Ўрта Зарафшон).
Ўрта Зарафшон воҳаси Қоратепа 
тоғ массиви шимолий ёнбағирларига тарқалган неолит жамоалари маданияти 
ҳисобланади. Ўрта Зарафшон воҳаси неолит даври ёдгорликларини ўрганиш 
тарихи икки босқичга бўлинади. 1. Бу босқичга 1930-1940 йилларда қўлга 
киритилган топилмалар, хусусан, Б.Н.Костальскийнинг Самарқанд яқинидаги 
Дарғом канали атрофидан топган тош буюмлар коллекцияси, шунингдек, 1950- 
йилларда геолог Г. Полишчук томонидан Тим қишлоғи атрофи, Қудуқчайсой ён 
бағирларидан топилган микролит қуроллари киради. Гарчи бу топилмалар 
тасодифий характерда бўлса-да, Ўрта Зарафшон воҳаси неолит даври моддий 
маданиятини ўрганишда муҳим омил бўлиб, айниқса, Қоратепа тоғ массиви 
шимолий ён бағрида кенг кўламли археологик тадқиқотлар ўтказилишига 
туртки бўлди
5
. 2. 1960-йиллар 2-ярмидан то ҳозирги кунга қадар Самарқанд 
Давлат университети археологик экспедицияси (дастлаб 1966-1968 йиллари 
Д.Н.Лев раҳбарлигида; 1969 йилдан буён ҳозирги кунгача мунтазам равишда 
М.Жўрақулов раҳбарлигида) ўз тараққиётини Қоратепа тоғ массиви шимолий ён 
бағрида амалга ошириб келмоқда.
Шу кунгача олиб борилган тадқиқотлар туфайли 30 дан ортиқ неолит 
ёдгорликлари аниқланиб, Сазағон-1,2, Жангал-1, Тепақул-3,4,5 каби маконларда 
бевосита археологик қазиш ишлари бажарилган. Натижада, бу минтақада 
ўрганилган кўп сонли маконларнинг умумий хусусиятлари аниқланиб, Сазағон 
маданияти номи билан фанга киритилди
6
. Айни кунларда ҳам Сазағон 
маданияти мажмуасига мансуб ёдгорликларда археологик тадқиқотлар давом 
эттирилмокда. Воҳа неолит даври моддий маданиятини ўрганишда ЎзР Фанлар 
академияси Археология институти ходимлари томонидан 1986 йили Оҳалик, 
1989 йили Замичатош (Севасой) неолит ёдгорликлари ўрганилиши ҳам муҳим 
1
Толстов. По следам; Виноградов. Древние охотники.
2
Джуракулов, Холматов. Мезолит.
3
Массон. Поселение; Виноградов. Древние охотники.Б. 161.
4
Хужаназаров, Сайфуллаев.
5
Лев. Поселение.
6
Джуракулов, Холматов. Мезолит.

---

46 
аҳамиятга эга бўлди
1
.