Ўзбекистон рсспубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети

Ҳозирги ўзбек тили
Фонетика-фонология. Фонема ва товуш муносабати. Ҳозирги ўзбек адабий тили унлилари ва ундошлари парадигмаси ва парадигматик муносабатлари.
Лексикология ва унинг турлари. Лексема ва сўз. Лексеманинг ифода плани (номема), мазмун плани (семема). Семема ва тушунча. Семема ва нутқий маъно. Семема ва грамматик маъно. Семеманинг таркиби. Сема турлари. Лексик синонимия. Синонимик даражаланиш (градуонимия). Лексик антонимия. Синонимия ва антонимия муносабати. Гипонимия, градуонимия, партонимия. Луғавий система ва микросистемалар.
Лексикография. Луғат, унинг анъанавий ҳамда замонавий турлари. Тил корпуси. Ўзбек ўқув лексикографияси ҳолати. Ўзбек миллий лексикографияси муаммолари.
Морфемика. Морфеманинг лисоний тизимдаги ўрни. Морфема ва қўшимча. Лексема ва морфема муносабати. Морфема вариантлари. Морфемалар таснифи. Аффиксал морфемалар ва уларнинг турлари. Морфемика ва морфонологиянинг долзарб муаммолари.
Деривация. Деривация ва сўз ясалиши.
Сўз морфем таркибидаги тарихий ўзгаришлар: соддаланиш, ихтисослашиш, морфологик қайта бўлиниш, тублашиш. Унумсиз сўз ясаш қолиплари. Ясама сўз ва ясалган сўз.
Морфология. Грамматиканинг таркибий қисмлари, мундарижаси. Грамматика ва миллийлик, миллий мафкура. Грамматик категория. Грамматик маъно.
Морфологик категориялар таснифи. Таснифловчи категориялар. Синтактик категориялар.
Сўз туркумларини таснифлаш тамойиллари ва тасниф турлари. Сўз туркумлари таснифига анъанавий ва замонавий ёндашувлар.
Синтаксис. Валентлик. Лексема ва грамматик шакл валентлиги нутқда сўзларни ўзаро алоқаларга кириш омили сифатида.
Сўз бирикмаси. Лисоний синтактик қолип тушунчаси.
Гап лисоний бирлик сифатида. Гапнинг минимал синтактик қолипи. Гап маркази. Гап ва сўз кенгайтирувчилари.
Кесим-гап маркази ва унинг уюштирувчиси. Эга, унинг гап қурилишидаги ўрни. Кириш ва киритмаларнинг гапнинг лисоний ва нутқий кўринишларидаги ўрни. Гап бўлакларининг уюшиш ҳодисаси. Кесимнинг уюшиши.
Уюшган гап. Уюшган гап қолиплари ва уларнинг нутқий воқеланиши, уларда уюштирувчи восита. Ўзбек тилшунослигида уюшган гапларнинг тадқиқи муаммолари.
Қўшма гап. Унинг ажратилиш тамойиллари. Содда гапга муносабати. Қўшма гапнинг серқирралиги ва таснифи масалалари.