zbekiston respublikasioliy va rta maxsus ta'lim vazirligi

4.5. Taktik tizimlar evolyutsiyasi
Taktik  tizim -  bu har bir o’yinchining alohida xususiyatlari asosida 
futbol  maydonida  to’g’ri  joylashtirilgan  holda  jamoa  bo’lib  o’ynash 
harakatlarini ujaishtirish.
Har  taktik  tizimning  ozmi-ko’pmi  doimiy  alomatlari  bo’lib, 
o’yinchilaming joylashtirilishi  va o’yinning qanday usul  hamda shaklda 
olib  borilishi,  shuningdek,  o’yinchilaming  vazifalari  shular  jumlasiga 
kiradi.
Hujum bilan himoya o’rtasidagi  kurash har qanday sport o’yinining 
rivojlana  borishiga  ta’sir  qiladigan  asosiy  omil  hisoblanadi.  Huddi  shu 
kurash  futbol  taktikasi  doimo  taraqqiy  etib  turishini  rag’batlantirib 
boradi.
0 ’z taraqqiyotida  eng  o’zgaruvchani  individual  taktikadir.  Burama 
zarba berish, to’p to’xtatish,  fint qilish  singari texnik usullaming yangi- 
yangilari  paydo  bo’Iib,  ular  individual  taktika  vositalari  bo’lib  qoladi. 
Bu  yerda  taktik  yechimlami  amalga  oshirish  vositalari  nisbatan  tez 
o’zgarib  turadi.  Chunki  hujumning  yangi  vositasi  topildimi,  bas,  sal 
o’tmay  mudofaaning  yangi  vositasi  yordamida  uni  bartaraf etish  yo’li 
ham topiladi.
Jamoa  o’yinini  uyushtirish  esa  boshqa  gap.  Taktik  tizimlar  ham 
jamoa  o’yinining  ifodasi  hisoblanadi.  Odatda,  hujum  bilan himoyadagi 
kuchlar  nisbatan  yaxshi  balanslangan  bo’lsa,  o’yin  juda  qiziq  o’tadi. 
Biroq  qaysidir  bir  murabbiy 
mudofaada  jamoa  harakatlarini 
uyushtirishning yangi variantini ishlab chiqdi, deylik. Ma’lum paytgacha 
mudofaa  hujumdan  ustun  kelib  yuradi.  Vaqti  kelib  qarshi  chora 
tariqasida  hujum  harakatlarini  uyushtirishning  zarur  usuli  ishlab
133

---

chiqiladi.  Shunday  qilib,  bir taktik tizim  o’rniga  boshqa,  ilg’or blgan 
tizim  vujudga  keladi.  Lekin,  individual  taktik  harakatlarda  yangiliklar 
tez-tez  paydo  bo’lib  tursa-da,  batamom  o’yin  taraqqiyotiga  bogMiq 
boMgan taktik stizimlar ancha-ancha vaqtda o’zgaradi.