Ўзбекистон республикасиолий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети

Филнинг шаклу – шамойили”
“Маснавий”да яна шунга яқин “
Филнинг шаклу – 
шамойили” 
ҳикоятикелтирилган. Унда тасвирланишича, 
ҳиндлар бир филни етаклаб қоронғу хонага олиб кирибдилар. 
Уни кўриш учун кирган одамлар хона қоронғулиги туфайли уни 
кўра олмабдилар. Филга ҳар ким қўл чўзиб, кафтини филнинг 
устига сурарди. Бири фил хартумини ушлаб, уни тарновга 
ўхшатибди. Бири фил қулоғини ушлаб, уни баҳайбат елпиғичга 
ўхшатибди. Бири эса, йўқ сиз айтгандай эмас фил фақат устунга 
ўхшар, дебди. Бири эса фил устини сийпаб, у хонтахтага 
ўхшайди, дебди. Ким филнинг қаерини силаган бўлса, филни 
ўшандай тасаввур этибди. Шу сабабдан сўзларидан тафовут 
келиб чиқибди. 
Ҳар бирининг илкида бўлсайди шам, 
Ихтилоф бўлмасди зоҳир зарра ҳам. 
Ҳис сўзи кафтдирким, тимискилайди бас, 
Кафт неча сийпайди, лекин қамрамас.
1
 “Кўнгил ойнаси”
“Маснавий”да 
“Кўнгил ойнаси” 
ҳикояти келтирилган 
бўлиб, унда ҳикоят қилинишича, султон саройида хитой 
рассомлари: “Биз турк рассомларидан анча илғор ва моҳирмиз”, – 
деб иддао қилдилар. Бунга жавобан турк рассомлари: “Йўқ, биз 
улардан устунроқмиз. Бизнинг санъатимиз юксак”, – деб бу 
даъвога қарши чиқибдилар. Бу баҳсдан хабар топган султон 
рассомларни имтиҳон қилишга қарор қилибди. “Ҳар икки 
мамлакат рассомлари тайёрлансин, бир-бирига қараган икки 
хонага чиқарилсинлар!” – деб буюрибди султон. 
Хитой рассомлари ўзларига берилган хона деворларини 
турли рангли расмлар билан безабдилар. Турк рассомлари эса 
Хитой рассомлари қаршисидаги ўз хоналарининг деворларини 
фақат жилолаб, ойина каби ялтиратибдилар. Султон олдин Хитой 
рассомларининг хонасига кирибди ва уларнинг санъатига лол 
қолибди. Кейин турк рассомларининг хонасига ташриф 
буюрибди. Улар хонани ойина мисоли ялтиратганликлари 
туфайли хитойликлар чизган расмлар акси янада ёрқин 
1
Румий Жалолиддин. Маснавийи маънавий. – Т., 2010. – (282-бет). 

---

91 
жилоланиб, ўз аксини кўрсатар эди. Бундан ҳайратланган султон 
турк рассомларини тақдирлаган экан.
1