Õzbekiston respublikasida jismoniy madaniyat tizimini rivojlanishining umumiy tavsifi reja

partadan chiqqanda unga hech narsa xalaqit bermasligi kerak,
ustki qalin kiyimlarini yechish, yengil kiyimda qolish zamr.
Jismoniy taibiya daqiqalari 1-8- sinflarda õtkaziladi, tolish
belgilari vujudga kelishi bilanoq, diqqat buzilishi. bolalar
faoiligining pasayishi har bir darsning 20-25- daqiqasida
boshlanadi, õquvchilaming yoshi va ish unumdorligi, õzlashtirishlari hisobga olinadi. Shuning uchun mashq daqiqalari dars
õtayotgan pedagog tomonidan bclgilanadi.
Yuqori sinflarda mashq daqiqalari o quv-ishlab chiqarish
ustaxonalarida. mashğulotlar paytida ishlab chiqarish gimnastika
mashqlari sifatida õtkaziladi.
Qõl va qomat uchun alohida mashqlar, õtirgan holatda
bajarilishi mumkin. Majmuaga qõl muskullari, bcl. oyoq uchun
bukilish, egilish, õtirib-turish mashqlari kiritiladi. Qomat
uchun tizzani baland kõtarib, oyoq uchida yurish mashqlari,
albatta, bcriladi.
Mashqlar payti kuni uzaytirilgan guruhlarda. boshqa sinf- lar
uchun uy sharoitida 45—60 daqiqa, õquv ishlaridan sõng 10—15
daqiqa davomida õtkaziladi. Umumrivojlantirish mashqlaridan
tashqari, mashq paytlariga yugurish, sakrashlar, harakatli
õyinlar kiritiladi.
Katta tanaffuslarda harakatli õyinlar va jismoniy mashqlar
Mashğulotlarning hamma shakllari orasida katta tanaffus- larda
tashkil ctiladigan va õtkaziladigan harakatli õyinlar hamda
boshqa jismoniy mashqlar asosiy õrinni cgallaydi.
Õqituvchilaming amaliy ishlarida ular har xil atamalarga cga
bõIadilar: „faol dam olish soati“, „erkin harakatlar“, „olimpiya darsi" va boshqalar.
Ikkinchi-uchinchi daislardan sõng charchash. tolish bclgilari vujudga kela boshlaydi, natijada ish qobiliyati pasayib
ketadi. Shutting uchun maktablarga tanaffusning davomiyligini 45
daqiqagacha chõzish va jismoniy mashqlar bõyicha mashğulotlar
õtka/.ish tavsiya ctilgan.
Katta tanaffusda maktabning hamma õquvchilari va õqituvchilari qatnashadi, jismoniy tarbiya õqituvchisiga: hamma sinf
õquvchilarini joylashtirish, tashkil etish, asbob-anjomlar bilan
ta'minlash. faol õquvchi va õqituvchilarni taqsimlab, hakamlik,
instmktorlik vazifalari topshiriladi.
Buning uchun õqituvchi tanaffusda õtkaziladigan õyin- larning
haftalik jadvalini tuzib chiqadi. Har kuni har bir sinfning
yangi õyini, yangi joyi bõladi. Bu xilma-xillik bola- larda
qiziquvchanlikni oshiradi. Haftaning oxirgi kuni bu tadbirlar
faollashtiriladi.
Bunday vaqtda grafik kõrinadigan joyga ilib qõyilsa, 2—3
daqiqa davomida õquvchilar õz joylarini cgallaydilar. Tashkiliy
ishlardan ozod bõlgan õqituvchilar õzlari alohida tõplanib
xohlagan mashqlarini bajarishlari mumkin.
Tanaffusni tashkil etish va õtkazishga umumiy rahbarlik maktab
direktori yoki uning yordamchisi tomonidan amalga oshiriladi.
Sakkizinchi sinfdan boshlab. õsmirlar va qizlar alohida
shuğullanadilar. Ammo bolalar va qizlar uchun maxsus õyin- larni
2- sinfdan amalda qõllab borish maqsadga muvoflqdir.
Maktabning tcrma jamoasi va maxsus tibbiy guruhga
kiritilganlar alohida shuğullanishlari mumkin.
Tanaffus vaqtidagi õyinlarda shifokor navbatchilik qilishi
kerak. Mashğulotlarni kelgusi darsning boshlanishiga 5—6 daqiqa
qolganda tugallash kerak.
Maktabda jismoniy tarbiyani tashviq va targMb qilish
Maktabda jismoniy tarbiyaning yakuniy maqsadi — jismoniy
madaniyat va sportni har bir bolaning hayotiy ehtiyojiga
aylantirishdir. Jismoniy madaniyatga qiziqish shunday bõlishi
kerakki, u butun hayot davomida insonga asqotishi zarur.
Tashviqot — bu sõz, ommaviy axborotlar. radio, gazcta.
televideniya orqali ğoyalami ongga faol ta’sir ctishidan iborat.
Tarğibot — yaxshilab õrganish demakdir. Bundan kelib
chiqadiki, õqituvchi maktabda ishlashining birinchi kunidan
boshlab, õquvchilar ongiga ijobiy ta'sir etishi, õz ğoyalarini
tashviq va tarğib qilmoği kerak.
Õqituvchi bilan õquvchi õrtasida birgalikdagi ishlar
jarayonida yaxshi natijalar vujudga kelishi bilanoq, uni keng
qõllash. ya’ni tajribani keng yoyish zarur. Shundagina tashviqot
va tarğibot ishlari jismoniy tarbiya bõyicha ishlaming
rivojlanishiga xizmat qiladi.
()‘qituvchi va jismoniy tarbiya jamoasi — tashviqot va tarğibot
obyekti
Amaliy ishlarda tashviqot va tarğibotning xilma-xil manbalaridan foydalaniladi, shunga kõra. hamma manbalarni uch guruhga
boMish mumkin: oğzaki, matbuot orqali va kõr- satmali.
Oğzaki tashviqot va tarğibot bu — ma’ruzalar, suhbatlardir.
Oğzaki targMbot manbalariga radio va televideniya orqali
musobaqalar haqida e’lon qilish. tanaffus paytlarida maktab
radiosi. jamoa yiğinlari, sport kechalari, sayrlar, yurishlar
kiradi.
Matbuot orqali tarğibot manbalariga. birinchi navbatda,
badiiy, õqish, metodik, jismoniy madaniyat va sport soha- sidagi
tarğibot adabiyotlari, gazetalar. bulletenlar. „Chaq- moq"
satirik varaqalar kiradi.
Jismoniy madaniyat va sponning kõrgazmali tarğibot manbalariga
rasmlar, haykallar, barclycflar, mozaika asarlari, pannolar,
shiorlar. õquv-tarğibot va axborot mavzuidagi plakatlar,
transparantlar. rasm kõrgazmalari. fotomontajlar, yutuqlar
kõrgazmasi, hurmai taxtasi, jismoniy tarbiya va sportga
bağishlangan burchaklar kiradi.
Maktabda jismoniy tarbiya faollarini tayyorlash
Har bir maktabning jismoniy tarbiya õqituvchisi õz atrofiga
faqat sportchi õquvchilarnigina cmas. butnn maktab jamoasi va
õquvchilarini birlashtirishi kerak. Bular ichida tashviqot va
taiğibotni olib borishga qobiliyatlilari. musoba- qalarni
tashkil ctuvchilar, baza yaratuvchilar bõladi. Kõpincha „oğir”
bolalar bõladi. lekin bularning ichida yaxshi tash- kilotchilar,
õqituvchiga yordam berishni xohlovchilar bõladi.
Faollar ishining samaradorligi uni tayyorlash darajasiga
boğliq. Bu ycrda faqat ishlash ishtiyoqi. bilim, kõnikma va
malaka bõlishi kerak. Faollami tayyorlash maktabda õquv- chilar
jismoniy tarbiyasini amalga oshiruvchi va nazorai qiluvchi
boshqa tashkilotlar bilan hamkorlikda amalga oshiriladi. Ya‘ni
jismoniy tarbiya jamoasi kcngashining raisi. a'zolari
tashkilotchilik mahorati ishlariga Tuman õqituvchilar mctod
birlashmasi qoshida õrganishlari kerak. Bu ishlami tuman, shahar
sport qõmitasi. bolalar sport maktablari o*z zimma- lariga
olishlari mumkin.
Jismoniy tarbiya tashkilotchilari uchun mavzular:
- sinflararo musobaqalarni tashkil qilish;
— arizalami rasmiylashtirish;
— maktab ichidagi musobaqalar uchun komandalarni tashkil ctish
va tayyorlash;
— õquv kun tartibidagi jismoniy tarbiya tadbirlari.
Ilakamlar aniq sport turi va musobaqa qoidalariga tcgishli
bõlgan masalalarni õrganadilar.
Jamoatchi instruktorlar jismoniy mashqlar tcxnikasi va
mashğulotni õtish mctodikasi. jismoniy yuklamalar mc‘yo- rini
bclgilash hamda alohida õquvchilar va komandalarni musobaqalarga
tayyorlashga taalluqli bõlgan masalalarni õrganadilar.
Har bir faollar gunihi uchun alohida reja tuziladi. Seminar
tinglovchilari 4—7-sinf õquvchilari bilan ommaviy jismoniy
tarbiya ishlarini, «Alpomish“ va «Barchinoy“ majmuyining nazariy
talablari bõyicha mashğulotlar õtkazadilar. mashqlanishga
rahbarlik qiladilar. musobaqa hakamlik qilib qamashadilar.
Bõlğusi jamoacchi iiistruktorlami sport asbob- anjomlarini
tayyorlash, oquv va sinov hujjatlarini tuzish, musobaqa
bayonnomalari. rõyxatlari, buyruqlar bilan amaliy
tanishtiriladi. Yakuniy mashğulotlarda hamma qatnashuvchilar
õquv rejasining nazariy va amaliy bolimlari bõyicha sinovlardan
õtkaziladi. Qator maktablarda faollar maxsus sport kiyimi va
cmblcmada yuradilar.
Maktabda „Alpomish" va „Barchinoy" nishondorlarini tayyorlash
islilari
Maktablarda ..Alpomish’* va .. Barchinoy" majmuyi bõyicha ish
tartiblarini õrgatish, majmua me'yorlari anclta yuqori
bõlganligi uduin ulami õzlashtirishda ma’lum inuddat layyorgarlik talab etiladi.
„Alpomish'' va ..Barchinoy' bõyicha ishlar õquvchi- larning
jismoniy tayyorgarlik darajasini va ularning salomatlik
holatlarini aniqlashdan boshlanadi. Bu ma’lumotlami õqiluvchilar oktabr-noyabr oylariga tõplashi mumkin. Bu ishlar bilan
baravar. suzishni bilmaydigan. „Alpomish'' va ..Barchinoy''
me’yoriy normasini topshirislidan ozod etilgan õquvchilarni
aniqlab boriladi.
Bunday ma'lumotlar õqituvchiga kcyingi ishlarida topshiruvchilaming sonini aniq bilish. õquv reja ishlaridagi kamchiliklarni aniqlash. bar bir sinfdan nishondorlarni tayyorlash
uchun õquvchilar sonini aniqlash, ularning dastlabki tayyorgarlik darajasini hisobga olish imkonini bcradi.
..Alpomish" va ..Barchinoy” majmuyi bõyicha liarnma ishlarni
tashkil etish uchun maxsus komissiya tuziladi. ularning rõyxati
maktab direktori buyruği bilan tasdiqlanadi. Komissiya tarkibiga
quyidagilarni kiritish tavsiya etiladi: maktab direktori.
sinfdan tashqari ishlar lashkilotchisi. jismoniy tarbiya
õqituvchilari, boshlanğich harbiy ta’lim rahbari, shifokor,
katta tarbiyaclu. turistik ishlarini tashkil etuvehi. jismoniy
tarbiya sport jamoasi kengashi raisi.
Amaliyot kõrsatishicha. talab va mc'yorlarni lopshirishga
tayyorgarlikning eng qulay va yaxshi shakli — muntazam faoliyat
kõrsatavotgan umumiy jismoniy tayyorgarlik. ..Alpomish" va
„Barchinoy*1 guruhlari tõgaraklari hisoblanadi. Guruhlar bir xil
tayyorgarlikdagi va yoshdagi õquvchilardnn tuzilsa, maqsadga
muvofiq bõladi.
Mashğulotlarni õtkazishga, ayniqsa. kichik va õrta guruhlarga jamoatchi insimkiorlar jalb etiladi.
Tayyorgarlikning ma'lum davrlarida mashğulotlarning vazifasi
va mazmuni, mc’yorlarni topshirish jadvali, „Alpo- mishM va
„Barchinoy" majmuasining talablari aniqlanadi.
„Alpomish" va „VagsIpou". umumiy jismoniy tarbiya guruhlarida
mashqlanish mashğulotlarini tashkil dish jismoniy carbiya
darsiga õxshaydi.
„Alpomish" va „Barchinoy" guruhlaridagi ishlarni. alo- hida.
bir-biridan ajratish maqsadga muvofiqdir. Agar, masalan,
qizlarga ..Alpomish" va „Barchinoy" me’yorlar normalari bõyicha
koptokni yoki granatani uloqtirisli õquv mc’yorlarini topshirish
qiyin bõlsa, shu mashqlaming bajarilishini ta'min- lash uchun
muskul kuchini rivojlantirishga katta c'tibor bcrib. uyga vazifa
ham berib borish maqsadga muvofiqdir. Kõpchilik bolalarga
tumikda tortilish mc'yorini topshirish qiyin. Shunday ekan,
tõgamk mashğulotlarida muskul kuchini rivojlantirishga yordam
beradigan mashqlarni yelka kamariga kõproq bcrib borish kerak.
õquvchilarda bunday alohida muskul guruhlari rivojlanishi orqada
qolishini. ishlarni rivojlantirish jarayonida, albatta, hisobga
olisli kerak.
Majmuiy mc’yorlarni qabul qilish bõyicha musobaqalarga jiddiy
taj'yorgarlik ko rish kcnik. Har bir musobaqa bolalarda muhim
voqca sifatida iz qoldirishi kerak. Alohida hollarda mc’yorlami
nazomt darslarida qabul qilish mumkin. Har bir mc’yor bõyicha
musobaqalarni yiliga 2—3 maria õtkazish zarur.
Õquvchilarning tasnidashmagan musobaqalari
Õquvchilar jismoniy tarbiyasida musobaqalarning aha- miyatini
baholash qiyin. Sport va sport musobaqalari õmi haqida quyida
sõz boradi. Bu ycrda biz faqat kiassifikatsiya (tasniO
qilinmagan musobaqalarning ahamiyati va tavsifiga tõxtalamiz.
Õqish laoliyalida musobaqa clcmcnt(unsur)laridan foydalanish. jõshqinlik yuzaga kelib, õquvchilar faolligi uchun kcng
imkoniyatlarni ochib bcradi. Õquvchilar musobaqalarda qatnashib.
yangi taassurotlarga cga bõladilar, õzini. õz õr- toqlarini
yaqinroq biladi, ğalaba quvonchi va mağlubiyat nimaligini
boshidan kcchiradi. Musobaqa muhiti jismoniy mashqlar
mtishğulotining ahamiyatini tushunish imkoniyatini bcradi.
Yagona sport tasnifi va musobaqa qoidalari asosida
õtkaziladigan musobaqalar, uzoq muddatli tayyorgarlikni talab
ctadi. Shutting uchun qalor musobaqalar turida: yengil atletika,
volcybol, basketbol, gimnastikada oz õquvchilar qatnashadilar.
quyi sinf õquvchilari dcyarli qatnashmaydi.
Bir vaqtning õzida maklafcda shunday sharoit yaratish kerakki.
õquvchilar yiliga 8—10 musobaqa turlarida qatnashish imkoniga
ega bõlsin. Shuning uchun ham rcspublikaning kõpgina
maktablarida tasniflashgar. musobaqalar õtkaziladi. Bu
musobaqalarda razryadlar bcriladi, ularning dasturi butunlay
yoki qisman yagona sport tasnifiga taalluqli. Musobaqa
jarayonida csa ba’zi qoidalami chctlab õtish mumkin. Bunday
musoba- qalarga hamma mint õyinlar. maydonning
qisqartirilganligi, vaqtning qisqartirilganligi. nostandan
asbob-anjomlarni qõl- laslt. õyinchilar sonini qisqartirish,
ruxsat bilan ba*zi qoidalami qõllamaslik va boshqalar kiradi.
Musobaqalar õqituvchi tomonidan maxsus tuzilgan dastur asosida
õtkaziladi.
Hozirgi vaqtda qator maktablarda kcng tarqalgan quyidagi
musobaqa turlari diqqatga sazovor.
Maktab dasturi Im’yicha musobaqalar. Musobaqa dasturi
õqituvchi tomonidan tuziladi. U liar bir aniq bosqichda
õquvchilar oldiga qõyiladigan vazifalarni hal etishga yordam
berishi kerak.
Dastur quyidagi vazifalarni õz ichiga oladi: awal õzlashtirib olingan yoki õzlashtirilayotgan mashqlarni tcxnika bõyicha
bajarish. Bunga saf mashqlari ham kiradi. natijaga masalan:
jarima tõpini tashlash, har xil nuqta yoki masofadan darvozani
nishonga olish; jismoniy sifallarni kõrsatuvcht sakrashlar.
tortilish, tayanib yotgan holda qõllarni bukib- yozishlar.
majmuali estafetalar. Dasturga savollar va topshiriqlar sifatida
nazariy masalalar ham kiritilishi mumkin. Musobaqalar shaxsiy.
sinf ichida. sinflararo komandalar tarzida õtkazilishi kerak.
Musobaqa dasturi õquvchilarga 1—2 oy oldin, musobaqaga
tayyorlanishga imkon beradi. Bunday musobaqalar darsdan tashqari
mashğulotlar, jismoniy tarbiya darslarining uzluk- sizligini
yaxshilaydi. mustaqil ishlarni faollashtiradi.
Konkurslar. Bu musobaqa turining maqsadi - jismoniy
mashqlardan. harakatli õyinlardan mustaqil foydalana bilishni
õrgatish. majmuiy va kombinatsiyalami tuzish, ma’lum axborotlarni õzlasluirib olish. Ularni tanaffus vaqtlarida
mustaqil tadbirlar sifatida õtkazish mumkin.
Konkurslar sinflar ichida va sinflararo õtkaziladi, bunga
alohida emas, guruhli vazifalarni ham kiritish munikin.
Konkurslarni crtalabki ginmastika mashğulotlari, il:ki va undan
kõproq yangi masliqlar, qiziqarli harakatli õyinlari. eng yaxshi
erkin masliqlar majmuyini tuzisli bõyicha õtkazish mumkin. Hamma
amaliy vazifalar nazariy asoslangan boMishi, o quvchi tomonidan
sõzlab bcrilishi kerak.
„Konvert-varaqli" mu$ohaqalar. Musobaqaning maqsadi
õquvchilarda maktab dasturining hamma bõlimlarini bir xilda
õzlashtirib olish isluiyoqini tuğdirishdan iborat. Shu bilan
birga, ba‘zi bolalar yengil atlctika mashqlarini bajarish ishliyoqini bildiradilar. Lekin hamma bolalar oxirgisini boshqalaridan afzal kõradilar. Shuning uclum õqituvchi hamma
bõlimlami õzlashtirib olishim tcnglashtirish maqsadida hakamlar stoli ustida oldindan tayyorlab qoyilgan konvcrtning
ichidan varaqni oladi, sõng mashqlarni namoyish qiladilar,
savollarga javob bcradilar. Hamma konvcrtlar mazmunini
õquvchilar musobaqa boshlanishiga bir-ikki oy qolganda
biladilar.
Aytilgan musobaqalarni choraklar oxirida õtkazish maq- sadga
muvofiqdir. Chunki o quvchilar tomonidan yõl qõyilgan xatolarni
tuzatish uchun vaqt bõlishi kerak. Dasturga õtilgan materiallar
kiritiladi.
Õquvchilarning jismoniy tarbiya va ommaviy sport bayramlarida
chiqishlari
Mavjud metodik adabiyotlarda va matbuotlarda sport
musobaqalarini sport bayramlari deb ataydilar. Haqiqatdan ham,
yaxshi taslikil ctilgan musobaqalar, ochilish pa rad i,
bcrkilishi, ğoliblarni tantanali nuikofotlash õziga xos sport
bayrami hisoblanadi. Ammo sport mutaxassislari uchun sport
bayramlari boshqacharoq tushuniladi. Bular õz ichiga musobaqalarni clean, kõrgazmali chiqishlar, konkurslar, viktorinalar. õyinlar va, eng asosiy, butun maktab õquvchilarini qamrab
oluvchi majmuiy musobaqalar hisoblanadi.
Ommaviy chiqishlar sport bayramining bir qismi voki boshqa
ommaviy tadbirlar bõlishi mumkin.
Bayramni tashkil clishga, dasturini tuzishga, unga tayyorgarlik kõrishga amalda butun õqituvchilar va õquvchilarni jalb
etish kerak. Dasturga õquvchilarning taklifi bõyicha masliqlar
va õyinlar kiritiladi. Dastur tuzib bõIingandan sõng
bayramniõtkazish sscnariysi aniq ishlab chiqiladi. Sscnariyni
ishlab chiqishga madaniyat xodimlari taklif ctilishi muni kin.
Bavramni tayyorlash va õtkazishda uning alohida bõlimlariga
õquvchi va pcdagoglar hiriktirib qoyiladi. Masalan. oquvchilar
rasm õqituvchisining rahbarligida bayram joyini bczaydi, ularga
bayram lusini beradi. kõrgazmalar layyorlaydi, rasm chizish
konkursini õtkazadi. õquvchilarning bosliqa guruhi fizika
õqituvchisining yordamida bayram joyini radiolashtiradilar.
Mchnat õqituvchisi bayroqlarni. bayroqchalarni tayyorlash
brigadasini tashkil ctadi. Adabiyot õqituvchisi havaskor
shoirlar konkursini layyorlaydi.
Bayramdan sõng enasi kuni tashkiliy qõmitaning kcngaytirilgan yiğilishi bõlib õtadi. bunda luimma javobgar
shaxslar hisobot bcradilar. natija tahlil qilinadi. yutuq va
kamchiliklar aniqlanadi. Maktab direktori niusobaqani tayyorlash
va õtkazishda õrnak kõrsatganlami rağbatlantirish uchun buyruq
chiqaradi.
Jismoniy tarbiya õqituvchisi faollar bilan birga musobaqa
natijasini kõrsatuvchi jadvalni chiroyli rasmiylashtiradi. Fotomontajlarda ğoliblarning rasm lari, bayramdan Invhular, dircktor
buyruğidan kõchirma bõladi.
Sport bavramlarini va õquvchilaming ommaviy chiqish- larini
tashkil ctish va õtkazish bu — maktab jismoniy tarbiya
õqituvchisi va maktab sport jamoasi uchun õziga xos imtihon va
sinovdir.
Maktabda sport kcchalarini tashkil ctish va õtkazish
Sport kechalari maktab jismoniy tarbiya va sport janioasining hayotidagi liar xil voqcalarga bağishlangan bõlislu
mumkin. Bu maktabda jismoniy tarbiya va sport ishlariga yillik
yakun yasasliga bağishlangan ..Sport sharafi kechusi” bõlishi
mumkin. Kechalar maktab komandasining yuqori yutuq natijalariga
yoki alohida sportchilarga bağishlangan bõlishi mumkin: ular
..Quvnoqlar va zukkolar’*. ..Ğolib õzimizdan". ..Alpomish
davrasi". ..Barchinoy davrasi" va bosliqa mavzularda õtkazilishi
mumkin.
Kcchaning vazifasi — maktab jismoniy tarbiya va sportchilarini
rağbatlantirish, ularning yutuqlarini tarğib qilish,
õquvchilarning yangi guruhlarini jismoniy tarbiya va sport
mashğulotlariga muntazam jalb etishdir.
Kechani õtkazish uchun kcng layyorgarlik kõriladi, tuzil- gan
tashkiliy qõmitaga sinfdan tashqari ishlar bõyicha tashkilotchi
rahbarlik qiladi, albatta, asosiy ishni jismoniy tarbiya
õqituvchilari bajaradilar. Kecha dasturi va ssenariysi tuziladi,
taklifnomalar tayyorlanadi, sovğa va sovrinlar tayyor- lanadi,
hakamlar tanlanadi va tasdiqlanadi.
Sport kcchalarida uzoq kirish sõzlari va nia'ruzalardan voz
kechish kerak. Aytish zarur gap bõlsa. salom-alikka, tabrikka
kiritish zarur. Kecha qismlarini ajratmasdan, biri ikkinchisiga
uzviy utanib ketilishi kerak.
Õquvchilar jismoniy tarbiyasi vazifalarini hal etishda maktab
pedagogik jamoasining vazifalari
Maktabda katta hajmdagi jismoniy tarbiya vazifalarining hal
etilishida bti masala butun pedagogik jamoaning diqqat markazida
bõlishi kerak. Maktabda butun jismoniy tarbiya masalalarini
faqat jismoniy tarbiya õqituvchisi ustiga yuklash davri õtib
ketgan.
Bu islilarning xilma-xil tadbirlari pcdkcngashlarda va kasaba
uyushmasining yiğilishlarida muntazam ravishda hal ctilib
borilishi kerak. Hamma pcdagoglar jismoniy tarbiyani hamma
sinflarda yaxshi yõlga qõyilishida õquvchilar ish qobiliyatini
oshirishda. ularning tashkilotchilik xislatini tar- biyalashda,
iroda, ulguruvchanligiga ijobiy ta’sir etishda faol
qatnashsinlar.
Maktabda butun pedagogik jarnoa a'zolarining ishlarini
birlaslilirish va yõnaltirish maqsadida, õquvchilar jismoniy
tarbiyasini yanada yaxshilash uchun Xalq ta’limi vazirligi va
Davlat sport qõmitasining „Umum õrta ta’lim maktab õquvchilarining jismoniy tarbiyasi haqida nizomi’* tasdiqlangan. Bu
nizomda. maktab vazifalari, jismoniy mashqlar mashğuloti
shakllariga qisqacha tavsif va õquvchilar jismoniy tarbiyasining
boshqa masalalari aniq kõrsatib berilgan.
Nizomga asosan. butun pedagogik jamoa a'zolari maktabda õz
kasblaridan tashqari õquvchilarning jismoniy tarbiyasi uchun
javob be rad i la r.
Har bir jamoa jismoniy tarbiya va sportni õquvchilarning ish
qobiliyatlarini oshirishga ijobiy yondashishi, intizomni
139
yaxshilanishiga. bolalar kasalligining kamayishiga intilmoği
zarur.
Õqituvchilarning jisrnoniy larbiyasi bõyicha darsdan tashqari
mashğulotlaming tavsifiga yakun yasab, yana bir marta
quyidagilarga e'tibor bermoq zarur:
— islida jisrnoniy tarbiyaning hamma shakllaridan foydalanish, qõyilgan vazifalarni hal ct islida liar bir aniq sharoitdan samaradorlik bilan foydalanish;
— sinfdan tashqari tadbirlarga õquvchilarni 100 foiz qatnashuviga crishish. bu ishlarga butun pcdjamoa. oia-onalar.
otaliqqa olgan (ashkilotlar. kerak bõlsa. jamğannalarni jalb
elish;
— tadhirlarning yõnallirilganligi shakli va niazmuni aniqlanadi;
— sinfdan lashqari ishlaming [ashkiliy masalalarini oldinga
surib, asta-sekinlik bilan bazani yaratish, sinflar va maktabda
bu sohadagi (ashviqot-tarğibot ishlarini jonlantirish:
— jamoat tashkilotlarga (ayanish lajribali õqituvchilarning
ishidir;
— kõchirmakashlik va bir xillik islida licch qaclion muvaffaqiyat keliirgan emas;
— sinfdan tashqari rejalar asosida õtkazilgan liar bir tadbir
e’tibor bilan qilinislii va baholanishi zarur.