Ўзбекистон республикаси ва ўрта махсус таълим вазирлиги техника олий ўқув юртлари талабалари учун дарслик сифатида тавсия этилади

Мева ва сабзавотларни сақлаш жараёнидаги
оптимал шароитни яратиш ва уларни маҳсулотнинг
сифат кўрсаткичларига таъсири




Юқорида келтирилган маълумотлардан кўриниб турибдики, маҳсулотларни маълум муддатгача таркибидаги фойдали моддаларни максимал даражада сақлаш, сақлаш камерасида яратилган муҳитга боғлиқ бўлади, яъни мутахассис ишни қанчалик тўғри ташкиллаштирса, уни ўз олдига қўйган мақсадларига эришиши осон бўлади ва корхонанинг рентабеллиги ортиб боради. Бугунги кунда фан ва технология ривожланиб кўплаб ютуқларга эришилмоқда, яъни маҳсулотларни сақлаш жараёнидаги шароитларни яратиш натижасида, уларнинг таркибини янги узулган пайтдаги ҳолатигача сақлашга эришилмоқда.Қуйида сақлаш амалиётида энг кўп қўлланилиб келаётганусуллларни, уларнинг ютуқлари ва камчиликларини таҳлилқилиб чиқамиз.
Совутиш камерасининг ҳарорати – хона ҳарорати маҳсулотларни сақлашдаги асосий кўрсаткичлардан бири бўлиб, ҳарорат мева ёки сабзавотни кимёвий таркибидан келиб чиқиб танланади. Юқорида келтирилган 2-жадвалдан
кўриниб турибдики, мевалар учун оптимал ҳарорат -1 дан +4°С гача бўлса, сабзавотлар учун 0 дан +10°С оралиғида бўлади. Шу сабабли мева, сабзавотларни сақлаш учун совутиш камералари лойиҳаланаётганда,қўлланиладиган жиҳозлар шу оралиқда совутиб берадиган қилиб танланса, ортиқча харажат сарфнинг олди олинади.
Совутиш камераларида ҳароратни яратиб берувчи жиҳозлар генераторлардир (3-расм), уларнинг қуввати камеранинг умумий сиғимидан келиб чиқади. Масалан камеранинг умумий сиғими 50 тонна бўлганда генератор қуввати 20 кВт/соат гача бўлиши мумкин.
Совутиш камерасидаги ҳавонинг намлиги - совутиш камерасида нисбий намликни яратиб бериш ва ушлаб туриш маҳсулот таркибидаги намликни максимал даражада ушлаб туришга ёрдам беради.Мева ва сабзавотлар учун ҳавонинг нисбий намлиги
уларнинг кимёвий таркибидан келиб чиқиб, ўртача 80-95%ни
ташкил этади.Эътиборли томони шундаки, мева ёки сабзавот таркибидаги умумий сув микдорини 5-6% гача пасайиши унинг сифатини бузилишига олиб келади. Республикамизда хонанинг намлигини турли хил усулларда ушлаб туриш, яъни сувнипол ва деворларга сепиш ёки очиқ идишларга солиб қўйиш билан ушлаб туриш усуллари бўлган, лекин мутахасисслар фикрича минтақамиз иқлим шароити, яъни ҳавонинг нисбий намлигининг пастлигини эътиборга олинса, бу усуллар яхшинатижа бермайди.