Œзбекистон республикаси

IX–МАЪРУЗА

ЭНЕРГЕТИКА ҚУРИЛМАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

ВА САМАРАДОРЛИК КЎРСАТКИЧЛАРИ

Режа:

1. 
   Қурилмаларни ишлатиш ва самарадорлик кўрсаткичлари
   
2. 
   Энергетика қурилмаларини вақт бўйича ишлаш кўрсаткичлари.
   
3. 
   Қурилмани самарадорлик тизим кўрсаткичлари.
   
4. 
   Энергия истеъмолининг тизимли кўрсаткичлари.
   
5. 
   Назорат саволлари.
   

1. Қурилмаларнинг ишлатилиш ва самарадорлик кўрсаткичлари

Энергиянинг солиштирма сарфини меъёрлаштиришда ва таҳлил қилишда ҳар доим қуйидаги кўрсаткичлардан фойдаланилади:
–қурилманинг ишлаш вақти;
–самарадорлиги;
–энергиянинг сарфланган миқдори.
Энергия истеъмолни меъёрлаштириш ва таҳлил қилиш масалаларини кўриб чиқишда қўйидаги терминология ва тизимлаштиришдан фойдалани–лади.

2. Энергетика қурилмаларини вақт бўйича ишлаш кўрсаткичлари

Қурилма календар вақти–бу шундай соатлар соники, шу календар вақти бўлагида ўрнатилган давомий сменада қурилма ишидан фойдаланиш вақти.
Мисол учун:
Дам олишсиз узлуксиз ишлайдиган (1 ойда 30 кун) қурилмалар учун календар вақти 30*24=720 соатни ташкил қилади;

1. 
   Уч сменалари ишда 8 соатдан дам олиш кунларини ҳисобга олган календар вақти бўйича бир сменада 8 соат, суткада 24 соат, ойда 25 иш кунини ташкил қилади;
   
2. 
   2 сменада 8 соатдан ишлаганда – суткасига 16 соат, ойда 25*16=400 соат.
   

Энергия истеъмолни меъёрлаштириш мақсадига календар вақтини қурилманинг фойдали ишлаш вақти ва фойдали иш вақтида узилиш вақтини бўлиш керак. Қурилманинг фойдали иш вақти деганда, шу вақт давомида қурилманинг асосий (технологик) бўғин операциялари ва энергиянинг фойдали истеъмол ўрни борлиги тушунилади.
Бу вақт қурилманинг эффектив ишлаш вақти ҳисобланади ва эффектив вақт Т_Э дейилади.
Қурилманинг эффектив ишидаги ўзилишлар қуйидагича:
а) операцион;
б) операцион эмас (операцион бўлмаган).
Операцион тўхталишлар (узилишлар), қурилма ишининг содиқ жараёнида бўладиган ва маҳсулот ишлаб чиқаришнинг ҳар бир циклида такрорланиб турадиган узилиш тушунилади. Буни эффектив бўлмаган операцион вақт дейлади. (юкланиш, юксизланиш, механик операция ва ҳоказо).
Операцион бўлмаган вақт–операцион вақтдан чиқиб кетган узилишлар, иш сменасининг операцион вақти оралиғида бўлган узилишлар операцион бўлмаган вақт дейилади. (ишлаб чиқаришнинг ташкилий–техник даражаси маҳсулотни кўплаб ишлаб чиқариш бўйича).
Календарь вақти Т_к қуйидагига тенг:
Т_К=Т₀+Т_Н
Т₀–операцион вақт;
Т_н–операцион бўлмаган вақт.
Қуйидаги иккита ташкил этувчини тузилишини билган ҳолда қўйидагини ёзиш мумкин:
Тк=(Тэ+Т_0х+Т_0с)+(Т_нх+Т_нс)=Т_э+Т_х+Т_с=Т_м+Т_с
Бу ерда: Т_х=Т_0х+Т_нх–операцион ва операцион бўлмаган салт иш йиғинди вақти.
Т_с=Т_ос+Т_нс–операцион ва операцион бўлмаган тўхталишларнинг вақти.
Т_м=Т_э+Т_х–йиғинди машина вақти.