Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги ўзбекистон республикаси

Портландцементни ишлаб чиқариш технологияси.
Портландцемент клинкери ишлаб чиқаришда хом ашё сифатида таркибида кальций карбонат кўп бўлган карбонат жинслар ва таркибида кремний, алюмин, ҳамда темир оксидлари бўлган гиллар, шунингдек, гил ва кальций карбонатнинг табиий аралашмалари (мергеллар) ишлатилади.
Кейинги йилларда портландцемент ишлаб чиқаришда гилни бутунлай ишлатмаслик ёки қисман ишлатиш мақсадида, нордон ва асосли домна тошқоллари, шунингдек, нефелин чиқиндиларидан фойдаланилмоқда.
Мергел ёки охактош каби чўкинди тоғ жинслари таркибида СаСО₃ ва гил қанча миқдорда борлигига қараб, мергел оҳактош (90-95% СаСО₃), оҳактош карбонат мергел (70-90% СаСО₃) ва мергел (50-70% СаСО₃) га бўлинади. Тахминан 65% СаСО₃ ва 25% гилдан ташкил топган мергеллар жуда қимматбаҳо хом ашё ҳисобланади. Туйилган хомашё 40 % сув билан қориштирилган қуйиқа-шлам узунлиги 150-180 м, диаметр 5 мегргачали цилиндр ўчоқда 300 0С дан то 1450 гача куйдирилади ва 5-7 см ли цемент килинкер тош хосил бўлади. Совитилган клинкер махсус пўлат шарчали тегирмонда туйиладии Хосил бўлган портландцемент заррачаларни майдалик даражаси, яни солиштирма юзаси 2600-2800 см2/г га тенг бўлиши керак.
Хом ашёлар сув иштирокида тайёрланса, портландцемент ишлаб чиқариш «хўл» усул деб, қуруқлигича тайёрланса «қуруқ» усул деб аталади. Қайси усулни танлаш технологик ва техник–иқтисодий характердаги бир қатор омилларга боғлиқ. Гарчи техник-иқтисодий кўрсаткичлар жиҳатидан қуруқ усул афзалроқ бўлса ҳам, ҳозирги вақтда бир қатор мамлакатларда, шунингдек, Россия ва АҚШ да хўл усул кенг тарқалган. Қуруқ усул Япония, Германия ва Италияда кенг тарқалган. Ҳозирги кунда мамлакатимизда ҳам қуруқ усулни янада кўпроқ қўллаш масаласи кўриб чиқилмоқда.
Стандарт талабларига мувофиқ, портландцемент 45 дақиқадан кейин қуюқлаша бошлайди ва камида 12 соатдан кейин қуюқлашиш тамом бўлади. Янги тайёрланган бетон ва қоришмани цементнинг қуюқланишини бошланишигача ишлатиб бўлиши керак.
Акс ҳолда бетоннинг мустаҳкамлиги пасаяди. Шунинг учун пардозчи қурувчиларнинг ўзлари ишлатаётган цементнинг қуюқланиш муддатларини билишлари жуда муҳим. Ҳарорат ортиб бориши билан цементнинг қуюқланиши тезлашади, ҳарорат пасайиши билан эса секинлашади. Портландцемент 300, 400, 500 ва 600 маркада бўлади. Цемент тоши, қотишнинг дастлабки кунларида нам шароитда туриши зарур. Акс холда унинг мустаҳкам ҳолда қотиши секинлашади.