Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

23. Берилган: Хона парда деворларига қуритилгандан сўнг 12% (қуруқ материалнинг оғирлигидан) намликга эга гипс плиталари терилган. Ярим сувли гипснинг солиштирма оғирлиги - 2.60 т/м³ ни, гипс қоришмасини қотгандаги солиштирма оғирлиги -2.30 т/м³ ни ташкил этади. Гипс хамирининг оғирлиги бўйича таркиби қўйдагича -1 қисм ярим сувли гипс ва 0.5 қисм сув.
Қўйилган масала: Ушбу терилган гипс плиталарининг солиштирма оғирлиги ва ғоваклигини аниқлаш. Ҳисоблашларда қотиш даврида гипс хамири 1% кенгайиши инобатга олинсин.
Ечими: Гипснинг қотиш жараёни қўйидаги реакция остида кечади:

Атом массалари қўйдагига тенг бўлади: У ҳолда Ярим сувли гипсга нисбатан сув миқдори кўрсаткичга
Гипс хамирининг абсолют ҳажми
Гипс тошининг абсолют ҳажми
Гипс тошининг зичлиги кўрсаткичга тенг бўлади.
Бир бирлик бўюмнинг қоваклик кўрсаткичи 1-0.57 = 0,43 ни ёки 43% ни ташкил қилади.
Гипс тошининг ҳажмий оғирлиги эса: қотиш жараёнида гипс тошининг ҳажми 1,01 га кенгайишини эътиборга олган ҳолда қўйдагига тенг бўлади:


24. Берилган: Ғовак бетонлар бўйича курс ишининг ҳисобий қисми
Қўйилган масала: 1м³ ғовак таркибнинг ҳисобини аниқлаш
1. Ғовак қоришма ва сувнинг 1м³ даги (кг)да ўлчанган сарфи қўйидаги формуладан аниқланади:
Боғловчи моддалар учун: : Р_боғ

Бу ерда: - қуруқ ҳолдаги ҳажм оғирлик;

Кс - боғловчининг қотиши натижасидаги қуруқ қоришма оғирлигини ортиш коэффиценти Кс=11;
S - кремнезём компонентининг бир оғирликка тўғри келадиган боғловчи бўлакларининг сони;
V -қоришма ҳажмини (1000л) қоришманинг ортиқча коэффицентига қўпайтирилгани, бунда кўпик бетон учун 1,05; газбетон учун эса 1,1-1,15.

Оҳак учун: Р_о=Р_боғ^. n

Б ерда: n - боғловчидаги оҳакнинг тортиб аниқланадиган қисми.

Цемент учун: Р_ц= Р_боғ- Р_о

Кремнезём компоненти: Р_к= Р_боғ^. С

Икки сувли янчилган гипс: Р_г= Р_о^. 0,03

Cув: В=( Р_боғ+ Р_к)^.В/Т

бунда В/Т - сув қаттиқлик нисбати,

В/Т - адабиёт жадвалидан қоришманинг оқувчанлик миқдорига тегишли катталикда олинади.

Ғовак ҳосил қилувчини сарфини ҳисоблашда (кўпик ҳосил қилувчини ёки газ ҳосил қилувчини) аввал ғовак миқдори аниқланади:

Бу ерда: W - қуруқ қоришманинг ҳажм миқдори кг/м³, адабиёт жадвалидан олинади.
Ғовак ҳосил қилувчининг сарфи:

Бу ерда: - ғовак ҳосил қилувчини фойдаланиш коэффициенти =0,85;
V - ғовак бетонқорғич қоришмасининг ҳажми, м³;
К - ғовак бетонқорғичнинг тўлдириш коэффициенти, К = 0,6 - 0,8.

2. Бир қоришма учун ғовак бетоннинг таркиби қўйидаги ифода бўйича ҳисобланади:

Бу ерда: М - қоришманинг оғирлиги, кг;
- қоришманинг ҳажм оғирлиги, =1,4 т/м³.

Бу ерда: M - янги тайёрланган ғовак газбетон оғирлиги: Ц, И, Д, В, П компонентларнинг сарфи: цемент, оҳак, қум, коррекцияловчи қўшимчалар ва сув, 1 м³ ғовакбетон учун, кг да:

3. Қолипдаги қуйманинг баландлиги қўйидаги ифодадан аниқланади:

Бу ерда: - қуйма баландлиги, см;
- маҳсулот баландлиги, см;
- ячейкали бетоннинг ҳажм оғирлги, т/м³;
- қоришманинг ҳажм оғирлиги, =1,4 т/м³.

4. Шлам ҳовуз идишининг ҳажми қўйидаги ифода билан аниқланади

Бу ерда: - шламҳовузнинг ҳажми, м³;
- қумнинг соатбай сарфи, т;
- қум заҳирасининг қабул қилиниши, соатда;
- литр шламдаги қумнинг миқдори.

Бу ерда: _- қум зичлиги;
- шламнинг ҳажм оғирлиги, т/м³.
Шлам ҳовузнинг умумий сони учтадан кам бўлмаслиги керак.
5. Қолиплаш бўлими майдончасини ҳисоблаш

Бу ерда: - қолиплаш бўлимининг майдони, м²;
- бир соатдаги газбетон тўлдириладиган қолиплар сони;
- газбетоннинг қотиришдан олдинги ушлаб туриш вақти, соатда;
- қолип майдони, м²;
- ускуна ва арматураларнинг оралик сақланишнинг умумий майдони;
- газбетон қорғичнинг йўли ва қолиплар тўпламининг умумий майдони;
- йўлакларни ҳисобга оливчи коэффициент;
- қанотлар сони.

6. Талаб қилинадиган вагонеткалар ва қолиплар сонини ҳисоблаш

а)
Бу ерда: - вагонеткалар сони, дона;
2- қолиплашдаги ва қолипдан чиқаришдаги вагонеткалар сонини ҳисобга олувчи коэффициент;
Q _год- корхонанинг бир йилдаги ишлаб чиқариш миқдори, м³;
д - бир вагонеткадаги маҳсулот ҳажми;
т - бир йилдаги ишчи суткалар сони;
п - автоклавдаги вагонеткалар сони;
К₁- вагонеткаларни тузатиш коэффициенти (К₁=1,05);
К₃ - буғлатишдаги қолипларнинг айлантирилиши коэффициенти (К_з=1,0÷1,2)

б) Z₂=1,25 ^. Z₁ m ^. K₁

Бу ерда: Z₂ - қолиплар сони;

1,25 - қолиплардан чиқариш майдончасидаги қолиплар сонини аниқловчи коэффициент;
m - бир вагонеткадаги қолиплар сони.

7. Автоклавлар сонини ҳисоблаш ҳисоблаш қуйидаги ифода бўйича бажарилади:

Бу ерда: Z₁ - автоклавлар сони;
Q - корхонанинг қуввати, м³/йил;
T - бир йил ичидаги ишчи кунлар сони;
V - автоклав ҳажми, м³;
S - автоклавни тўлдириш коэффициенти;
x - бир кундаги ишчи соатлар сони;
у - буғлатиш даври, соатда;
Ки - ускуналардан фойдаланиш коэффициенти (Ки=0,91-0,92).

Бу ерда: V_изд - автоклавдаги маҳсулот ҳажми, м³.