Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти

13,5

	В.Техник хавф - хатарлар
1		17	3	0,01	0,2
2		41	3	0,01	0,4
3		67	2	0,055	3,7
4		8	3	0,01	0,1
ўртача эҳтимоли:					4,4
	Г.Экологик хавф - хатарлар
1		58	3	0,01	0,6
2		8	3	0,01	0,1
ўртача эҳтимоли:					0,7

Ушбу 2-жадвалдан кўриниб турибдики тайёргарлик давридаги хавф – хатарнинг пайдо бщлиш эҳтимоли - 2,7 фоиз ташкил этмоқда.

Бу босқичдаги энг таваккалчилик билан боғлиқ, хавфли жой – “Маҳаллий ҳокимият ходимлари билан алоқасидир”.
Қурилиш босқичида таваккалчиликнинг эҳтимоли албатта катта бўлиб, бу ерда катта харажатларга инфляция орқали тушиш мумкин, оқибатида инвестиция лойиҳасиннг, рентабиллик (самарадорлик) даражаси псайиши кузатилади.
Ҳисоб – китоблар шуни кўрсатмоқдаки молиявий – иқтисодий хавф – хатарларни пайдо бўлиш эҳтимоли катта (14 фоиз), бунга асосий бўлиб айланма харажатларни танқислиги ҳисобланади (чунки инфляция бор маблағни қадрсизлантириб туради).
Ижтимоий хавф – хатарлар ҳам катта фоизни ташкил этади (14 фоиз), чунки ишчи – ходимларнинг меҳнат интизоми, иш ҳақининг пастлиги корхонада корхонада ишни яхши боришига ўз таъсирини кўрсатиши аниқ.
Техник хавф – хатарларнинг пайдо бўлишига асосий сабаб ишлатилаётган технологияларнинг (асбоб ускун ва бошқа анжомларнинг) ишончсизлиги, электр энергияси ва бошқа зарурий истеъмол билан таъминловчи манбаларда тез – тез узилишларнинг бўлиб туриши ҳисобланади.
Таваккалчиликни комплекс баҳолаш учун 2 – жадвал (Таваккалчиликни баҳолашда ўртача эҳтимолини топилганлигидан фойдаланиб корхонани ишлатиш давридаги (эксплуатация) қилиниш жараёнидаги таваккалчиликни (хавф – хатарни) аниқлаймиз.
“АКФА” цехини ишлатиш давридаги (жараёнидаги) таваккалчиликни топиш
3- жадвал

т/р	Йўналишлар бўйича	Хавф - хатар		изоҳ
1	Молиявий - иқтисодий	13,6
2	Иқтисодий	13,5
3	Техник	4,4
4	Экологик	0,7
ЖАМИ			32,2

Ҳар бир босқич учун топилган хавф – хатар миқдорини жамлаш учун қуйидаги (Лойиҳани босқичлар бўйича таваккалчиликнинг миқдорини топишнинг комплекс баҳоси)ни аниқлаш учун 4 – жадвални тўлдирамиз, яъни таваккалчиликни комплекс баҳолаймиз.
Лойиҳани босқичлар бўйича таваккалчиликнинг миқдорини топишнинг комплекс баҳоси
4- жадвал

т/р	Босқичлар бўйича	Хавф - хатар	изоҳ
1	Тайёргарлик	2,7
2	Қурилиш	12,5
3	Корхонани ишлатиш вақтидаги (эксплуатация давридаги)	32,2
ЖАМИ		47,4

Ушбу 4 – жадвалдан кўриниб турибдики, режадаги мақсадни амалга ошириш эҳтимоли 50 (%) фоизни ташкил этар экан, чунки хавф – хатарларнинг пайдо бўлиш эҳтимоли ҳам катта – 47,4 (%) фоиз.Ушбу жалб этаётган инвестиция лойиҳасини таваккалчилик даражаси катта бўлганлиги учун, инвестиция лойиҳаларининг хатари катта бўлган даражали лойиҳаларга киритиш мумкин деган фикрдамиз.
Лойиҳанинг таваккалчилик даражаси биринчи навбатда бир нечта хавфли омиллар (факторлар)нинг пайдо бўлиши билан боғлиқдир. Шу сабабли бизнес – режа тузишда хавфли омиллар (факторлар)ни алоҳида жадвалга киритиш лозим деб ўйлаймиз, асосан (таъсир этувчи омилларнинг таъсир кўрсатиш даражаси 5 (%) фоиздан юқори миқдорга бўлганларини). Кейинчалик ушбу 4 - жадвалдан фойдаланиб таъсир этувчи хавфли омиллар (факторлар)ни пайдо бўлишини олдини олиш учун чора – тадбирлар ишлаб чиқиш мумкин. Биз кўриб чиқаётган мисолимизда қуйидагича ифодаланади:

1. 
   Айланма харажатларни танқислиги - 10,0;
   
2. 
   Меҳнат интизомининг пастлиги ва иш ҳақининг камлиги – 8,3;
   
3. 
   Инфляция оқибатида бўладиган кўзда тутилмаган харажатлар – 8,3;
   

ЖАМИ: 26,6
Юқоридаги инвестиция лойиҳасига таъсир этувчи омиллар (факторлар) таваккалчилик даражасини ярмидан кўпини (26,6 (%) фоиз) ташкил этади.
Демак, жалб этилаётган инвестиция лойиҳасини баҳолаш натижаси шуни кўрсатмоқдаки, биринчи навбатда инфляция таъсирини йўқотишга эришилса, лойиҳани таваккалчилик (хавф – хатарлик) даражаси катта миқдорда пасайиши кузатилади деган фикрдамиз.