Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги мирзо улуғбек номидаги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти

 
 
1.11. Энергия тежамкор ва пассив уйларни лойиҳалаш
 
Кичик энергия эҳтиёжларига эга энергия тежайдиган турар-жой бинолар 
лойиҳалари тобора оммалашиб бормоқда. Лекин танлов ҳар хил бўлади. 
Эксплуатация фаолияти учун арзон ҳисобланган турар-жой биносини иситиш 
учун сизга 70 ёки 15 квт/(м
2
×йил) энергия керак бўлиши мумкин. Энергия 
сарфининг биринчи, юқори даражасига жавоб берадиган турар-жой бинолар 
энергия тежовчи бинолар, энергия сарфи даражаси 15 квт/(м
2
×йил) дан 
 
Европада пассив уйларнинг асосий мезонлари: 
- турар-жой биносини иситиш учун кетадиган иссиқлик энергиясининг 
солиштирма сарфи "Пассив уйни лойиҳалаш тўплами" ёрдамида аниқланган 
кўрсатгичга кўра 15 кВт/(м
2
×йил)дан ошмаслиги керак. 
- барча маиший эҳтиёжлар (иситиш, иссиқ сув, ёритиш ва электр 
асбоблари) учун бирламчи энергиянинг (ташқи манбалардан бериладиган) 
умумий сарфи 120 кВт/(м
2
×йил) дан ошмаслиги керак. Таққослаш учун, 
оддийгина энергия тежамкор ҳисобланган уйда бу кўрсаткич 250 
квт/(м
2
×йил) га тенг. 
Уйингизни иситиш учун минимал харажатларни тўлаш истиқболлари 
жуда қизиқарли. Бироқ, энергия тежовчи ёки пассив уйни қуриш 
харажатларини диққат билан таҳлил қилиш керак. Фарқи жуда катта бўлиши 
мумкин. 
Энергия 
тежамкор 
турар-жой 
бинони 
лойиҳалашнинг 
асосий 
тамойиллари- муқобил энергия манбаларидан ва иссиқликни сақлаш учун 
барча имкониятлардан фойдаланиш; 

---

36 
- бинонинг энергия тежамкор йўналиши дераза ойналарининг ва буфер 
зоналарининг жойлашуви нуқтаи назаридан горизонтнинг бир қисмига тўғри 
келади; 
- ҳажмий-план ечимлари; 
- энергия самарали турар-жой бинонинг шакли - ташқи деворларнинг 
минимал майдонини таъминлайдиган; 
- оптимал дераза майдони; 
- киришларда тамбурларнинг мавжудлиги. 
Оғир иқлим учун қурилиш шароитида асосий тушунча атроф-муҳит 
параметрларини районлаштирилган бошқариш ҳисобланади. Бу уйнинг 
ориентациясида, унинг фазовий қобиғини ва ойнасини қуришда, ички 
иқлим ва энергия истеъмолини бошқаришда ифодаланади. Америкалик 
архитектор Ралф Ноулз (Ralph Knowles) "ташқи тўсиқ конструкциялари 
майдонининг 
бино 
ҳажмига 
нисбати 
(S/V) 
бинонинг 
энергия 
самарадорлигига 
таъсир 
қилишини 
аниқлади. 
Ташқи 
тўсиқ 
конструкциялари майдонининг бино ҳажмига нисбати қанчалик кичик 
бўлса, бинога иқлимнинг таъсири шунчалик кам бўлади (1.4-расм). 
Худди шундай солиштирма нисбатларни бир хил баландликдаги 
бинонинг периметри ва унинг майдони учун ҳам олиш мумкин (1.5-расм). 
Бино