Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги мирзо улуғбек номидаги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти

6.6. Ясси томлар 
Том ёпиш турига қараб текис томларни қуйидаги турларга ажратиш 
мумкин: 
- фойдаланилмайдиган;
- фойдаланиладиган;
- инверсион;
- анъанавий. 
Қўшимча юкларга дучор бўлмайдиган томдаги ясси томлар қурилмаси 
уни мустаҳкамлаш учун ҳеч қандай материаллардан фойдаланишни талаб 
қилмайди. Фойдаланилмайдиган томни ўрнатишда 
гидроизоляция
материал 
ва 
изоляция 
ишлатилади. Бундан ташқари, бундай том қопламанинг нархи 
бошқа турлардаги томни ўрнатгандан кўра анча паст ҳисобланади (6.17-
расм). 
6.17 -расм. Фойдаланилмайдиган йиғма темирбетон томларнинг 
конструктив ечимлари:
1- темирбетон плита; 2- пароизоляция; 3-иссиқлик 
изоляцияли плита; 4-текисловчи қатлам; 5-том қопламаси 
 
6.7. Инверсион томлар 
Анъанавий текис том конструкцияси бир қатор камчиликларга эга. Буғ 
изоляция қатламининг тўлиқ герметиклигини таъминлашнинг ҳар доим ҳам 
иложи йўқ. Бунинг натижасида сув буғлари изоляция қатламининг ичига 
кириб 
тўпланади. 
Чунки, 
зич 
гидроизоляция 
гилами 
намликнинг 

---

204 
буғланишига тўсқинлик қилади. Вақт ўтиши билан иссиқлик изоляция 
қатламда кўп намлик тўпланади, пастга оқади ва шифтда нам доғлар ҳосил 
қилади. Бундан ташқари, паст ҳароратларда сув музлайди. Иссиқлик 
изоляция қатламининг ҳажми ортади ва гидроизоляция қатлам асосидан 
ажралиб йиртилади. Эксплуатация жараёнида гидроизоляция қатлам иқлим 
ва механик таъсирларга дуч келади. Бу эса хонага сув кирадиган ёриқларнинг 
пайдо бўлишига олиб келади. Натижада ёмғир ва қор сувлари шифт орқали 
оқиб хонага киради. Оқиш ҳосил бўлган жойни сабабини аниқлаш ва 
бартараф этиш жуда қийин. 
Кейинги
пайтларда ғарбий Европа мамлакатларида янги конструктив 
ечимга эга чордоқсиз томлар (инверсион ёки альтернатив томлар) 
қўлланилмоқда (6.18-расм). Инверсион томда асосий гидроизоляция қатлами 
иссиқлик изоляция қатламининг устида эмас аксинча, унинг остида бевосита 
том плитасининг устида жойлаштирилади. Гидроизоляция қатлам деярли 
бутун эксплуатация давомида мусбат температурали зонада ва тасодифий 
механик бузилишлардан ҳимояланган бўлади. Натижада унинг узоққа 
чидамлилиги 2-3 марта ошади. Томнинг бундай конструктив ечимининг 
пайдо бўлишига сабаб сифатида янги нам тортмайдиган иссиқлик изоляция 
материалларининг жумладан, экструзион пенополистиролнинг ишлаб 
чиқарилаётганлигини айтиш мумкин. 
Иссиқлик изоляция қатламининг устидан ҳаво ўтказмайдиган ўрамли, 
толали материал тўшалади ва 16-32 мм қалинликда оқиш рангли шағалдан 
ҳимоя қатлами қилинади. Бу қатлам ўзининг остидаги енгил материаллардан 
қилинган иссиқлик изоляция қатламини босиб туришга, қуёш радиациясини 
қайтаришга ва натижада охирги қаватдаги хоналарни ортиқча қизиб 
кетишдан сақлашга ҳамда том конструкциясидаги синтетик материалларни 
қуёш нури таъсирида тез эскиришини олдини олишга хизмат қилади. 

---

205 
1
2
3
4
5
6