Zbekiston respublikasi tashqi ishlar vazirligi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

valyutaviy cheklashlar
deganda, chet el valyutasi hamda valyuta
qimmatliklari bilan bo’ladigan operatsiyalarga davlat tomonidan cheklashlarni
joriy qilishga aytiladi. Hozirgi vaqtda deyarli barcha rivojlangan mamlakatlarda
valyutaviy cheklashlar mutlaqo olib tashlangan, ayrimlarida esa uning zaif
ko’rinishini kuzatish mumkin. Masalan, Buyuk Britaniyada 1979 yildan buyon
valyutaviy cheklashlar mutlaqo yo’q. Valyutaviy cheklashlar mamlakatlar
hududidan oltin va valyuta qimmatliklari chiqib ketishining oldini olishda, chet
el valyutalariga bo’lgan talabni tartibga solish maqsadida qo’llaniladi.
Valyuta rezervlarini diversifikatsiya qilish deganda
bir vaqtning o’zida bir
necha valyutada zahiralar tashkil qilish tushuniladi. Bu valyuta zahiralarining tarkibi
barqaror valyutalar hisobiga yangilab turiladi. 
Valyuta siyosatini tartibga solishda jahon tajribasida bevosita va bilvosita valyita-
monetar siyosati instrumentlaridan foydalaniladi. Men ana shu instrumentlarni o’rganib
chiqib ularni jadval holida sizga havola etishni ma’qul topdim. Jadvalda mazkur
11

---

instrumentlatning ahamiyati, ularning muayyan narsalarga ta’siri, ularni afzalliklari va
kamchiliklari haqida qisqacha sharxlar berdim.
Foiz stavkalarini chegaralash
Afzalliklari:

Yangi banklarning bozorga chiqish imkoniyatlari chegaralangan
sharoitlarda narxlarning raqobatsiz shakllanishini kamaytiradi;

Bank nazorati etarli darajada samarali bo’lmaganda yoki asosan qarz
oluvchilar to’g’risida batafsil ma’lumot bo’lmaganda va xohish bo’lmagan holda
tanlab olish bilan bog’liq muammolarni kamaytirish imkonini beradi;

Hukumat bozor mexanizmlarini ishlatishi orqali maqsadli foiz
stavkasiga erisha olmaganda yoki siyosat uzoq muddatli foiz stavkalariga
muljallanganda tez-tez ishlatiladi.
Kamchiliklari:

Moliya resurslarini taqsimlash jarayoni narxlarning shakllanish
mexanizmlariga tayanmaganligi;

Depozitlarni yuqori foiz beruvchi aktivlarga aylantirish orqali
limitlarni aylanib o’tish imkoniyatlarining mavjudligi;

Kreditlarni ma’muriy tartib orqali taqsimlanishiga olib keladi;

Kreditning yuqoriva quyichegaralari moliyaviy vositachilikning
kamayishiga yoki ushbu soxada moliyaviy muassasalar rolining oshishiga olib
keladi