Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

37-расм 
Оптимал тариф
To
Tp
T
0
E3
E1
E2
 
Манба: 
Киреев А. П. Международная экономика. В 2-х ч. - Ч.I. Международная 
микроэкономика: движение товаров и факторов производства. Учебное пособие для 
вузов. - М.: Междунар. отношения, 2002. – с. 219. 

---

127 
Катта иқтисодиётда маҳсулот импортига тариф ўрнатилмаган ҳолда 
унинг фаровонлик даражаси E1га тенг бўлади. Иқтисодиёт оптимал тариф 
ставкасини (To) киритса, унинг фаровонлик даражаси максимал E2 
даражагача кўтарилади. Агар катта иқтисодиёт маҳсулот импортига 
ўрнатилган тариф ставкасини янада ошириб, уни импортни ман қилувчи Tp 
даражасида ўрнатса, мамлакатнинг фаровонлиги E3 даражасигача пасайиб 
кетади (37-расм).
2. Бож тарифи миллий ишлаб чиқарувчиларни қўллаб қувватлаш 
воситаси сифатида. 
Савдо сиёсати саволларини муҳокама қилиш жараёнида асосан импорт 
билан рақобатлашувчи маҳсулотларни ишлаб чиқарадиган соҳаларга кўмак 
бериш зарурияти ҳақидаги даллилар келтирилади. Протекционизмни 
маъқуллайдиган энг кенг тарқалган далиллар импорт билан рақобатлашувчи 
соҳалар ҳимоясининг фойдасини турли ҳил исботлаш вариантларидан 
иборат: 
- янги соҳаларни ҳимоя қилиш зарурияти; 
- қўшимча иш ўринларини яратиш; 
- ноиқтисодий далиллар: миллий нуфуз, даромадни қайта тақсимлаш, 
миллий муҳофаза. 
Ҳар бир келтирилган далил маълум бир соҳани ривожлантиришдан 
келиб чиқадиган ижтимоий афзалликларга урғу беради. Ушбу самаралар 
соҳани тариф орқали ҳимоя қилмагунча амалга ошмайди.
Ёш соҳаларни ҳимоя қилиш зарурияти ҳақидаги далил. 
Ривожланиш даражаси пастроқ бўлган мамлакатларда, уларнинг 
саноати тажрибага эга бўлмагунча, ва ишлаб чиқариш ҳаражатлари импорт 
маҳсулотининг рақобатига қарши чиқа оладиган даражагача пасаймагунча, 
тарифни вақтинча киритиш оқланган бўлади, чунки у замонавий саноат 
маҳсулоти импортини чеклайди. Ривожланиш даражаси юқорироқ бўлган 
мамлакатлардан импорт рақобатини ушлаб туриш вақт ўтган сайин миллий 

---

128 
ишлаб чиқариш ҳаражатлари эгри чизиқларини пастга силжишга олиб 
келади. Оптимал тарифдан фарқли протекционизмнинг ушбу кўриниши узоқ 
муддатда нафақат мамлакат учун, балки бутун жаҳон хўжалиги учун ҳам 
фойдали бўлади. Бундан ташқари, ушбу тариф вақтинча киритилади.
Оёққа туриш босқичида янги саноат соҳаси ушбу маҳсулотнинг чет эл 
ишлаб чиқарувчилари билан рақобатлаша олмайди, чунки у маҳсулотни 
рақобатбардош нархлар бўйича етказиб бериш учун керакли ишлаб 
чиқаришни ташкил қилиш тажрибасига эга бўлмайди (38- расм).