Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Тариф эскалацияси
– маҳсулотларга ишлов бериш даражаси ўсиши 
сайин улардан бож ундириш даражасининг кўтарилиши.
Ҳомашё маҳсулотидан тайёр маҳсулотига ўтишда бож ставкасининг 
фоизда ўсиш даражаси қанчалик катта бўлса, тайёр маҳсулотни ишлаб 
чиқарувчиларнинг чет эл рақобатидан ҳимоя қилиш даражаси шунчалик 
юқори бўлади. 

---

115 
4. Импорт тарифининг кичик мамлакат иқтисодиётига таъсири. 
Импорт тарифининг кичик мамлакат иқтисодиётига таъсирини кўриб 
чиқамиз (33- расм). 
33-расм 
Кичик иқтисодиёт шароитида импорт тарифи
Нарх, P
Миқдор, Q
S
H
P
W
D
0
D
H
2. Истеъмолчиларнинг йўқотиши:
a + b + c + d
3. Ишлаб чиқарувчиларнинг 
ютуғи: a
4. Давлат бюджети даромади:
c
5. Соф йўқотишлар:
b + d 
a
b
c
d
S
T
D
T
P
T
1.
Импорт тарифи ички нархни 
кўтаради P
T
= P
W
+ t .
t
S
0
 
Савдо бошланишидан олдин: 
Кичик иқтисодиёт маҳсулотни Е нуқтасида ишлаб чиқаради ва 
истеъмол қилади.
Эркин савдо шароитида: 
Мамлакат халқаро савдога киришади ва маҳсулотга бўлган жаҳон 
нархи (P
w
) ички нархдан пастроқ бўлганини аниқлайди. Жаҳон бозори ушбу 
мамлакатга маҳсулотни чексиз ҳажмини P
w
нархдан олиб кира олгани учун, 
умумий таклиф эгри чизиғи горизонтал чизиқ шаклида бўлади ва 
истеъмолчиларга ички ва ташқи бозордан таклиф қилинаётган маҳсулотлар 
миқдорини кўрсатади. Маҳсулотни ички таклифининг ҳажми S
о 
ни ташкил 
қилади, талаб ҳажми D
о
ни, импорт эса - (D
о
– S
о
)га тенг бўлади. Импорт 
натижасида маҳсулотнинг ички нархи P
w
гача пасаяди, ички ишлаб чиқариш 
ҳажми тушади, талаб ҳажми эса ошади.

---

116 
Ҳукумат импорт тарифи киритиш орқали маҳаллий ишлаб 
чиқарувчиларни ҳимоя қилишга қарор қилади, чунки улар чет элдан арзонроқ 
маҳсулот қириб келаётганидан зарар кўрадилар. Импорт маҳсулотининг ички 
нархи бож ўлчамига кўтарилади (Pw дан Pт гача). Умумий таклиф эгри 
чизиғи тепага киритилган тариф ўлчамига силжиди. Натижада маҳсулотнинг 
ички таклифи Sт гача кўтарилади, истеъмол Dт гача пасаяди, импорт эса (Dт 
– Sт) гача камаяди.
Умуман импортга тариф ўрнатилиши натижасида иқтисодий 
самараларининг икки гуруҳи вужудга келади – қайта тақсимлаш самаралари 
(даромад самараси ва тақсимлаш
самараси) ва йўқотиш самаралари (ҳимоя 
самараси ва истеъмол самараси). 
