Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Демпингга қарши бож
– импорт қилувчи мамлакат томонидан демпинг 
асосидаги адолатсиз рақобатнинг салбий оқибатларини нейтрализация қилиш 
мақсадида маҳсулотнинг ички бозордаги ва ташқи бозордаги нархлари 
ўртасидаги фарқ ҳажмига киритиладиган вақтинчалик бож.
Ўрта муддатли даврда демпингга қарши божлар мамлакат аҳолисининг 
умумий фаровонлигини пасайтиради, аммо импорт қилувчи мамлакатда, агар 
бож миллий саноатга етказилган зарарни қоплаш учун етарли даража 
ўрнатилган бўлса, у кўтарилади. Ушбу ҳолатда демпингга қарши тариф 
мамлакат учун оптимал тарифга айланади.
Фараз қиламиз, АҚШ Япониядан телевизор импорт қиляпти. АҚШ 
томонидан демпингга қарши бож киритилиши холатини қўриб чиқамиз
(2.20 - расм).
АҚШнинг фаровонлиги: 
Ютқазишлар («b+d» учбурчаги) – телевизор истеъмолининг пасайиши. 
Ютуқ (e) – импорт телевизорлар нархидан чегирма. 
Агар катта иқтисодиѐтда савдо шартлари яхшиланиши ва унинг самараси 
миллат йўқотишларидан катта бўлса, демпингга қарши бож киритилиши 
натижасида АҚШнинг фаровонлиги яхшиланади.

---

152 
Расм 2.20. Демпингга қарши киритилган божнинг иқтисодий 
оқибатлари 
Антидемпинговая пошлина
P
Qimp
Q’imp Qimp
190
180
170
A
b+d
D
D’
MR
MR’
MC
е
Умуман жаҳон хўжалиги учун демпингга қарши божлар соф ютқазишга 
олиб келади, чунки е сегменти жаҳон миқѐсидаги соф ютуқ эмас, балки япон ва 
америкалик фирмалар ўртасидаги даромаднинг қайта тақсимланишидир. 
Саволлар 
1. Ташқи савдо сиѐсатининг молиявий усулларига қандай воситалар киради? 
2. Субсидия деганда нима тушунилади ва унинг қандай турлари мавжуд? 
3. Ички субсидия берилишининг кичик иқтисодиѐтдаги иқтисодий оқибатлари 
қандай бўлади? График орқали тушунтириб беринг. 
4. Ички субсидия берилишининг иқтисодий оқибатлари импорт тарифи 
ўрнатилиши натижасида келиб чиқадиган иқтисодий оқибатларидан фарқи 
нимадан иборат? 
5. Экспорт субсидиясининг катта иқтисодиѐтдаги иқтисодий оқибатлари 
нимадан иборат. Уларни график орқали тушунтириб беринг. 
6. Экспорт субсидияларнинг самараларини нейтрализация қилувчи 
компесацион божлар киритилишининг мамлакатлар ва жаҳон хўжалиги учун 
иқтисодий оқибатлари қандай? 
7. Демпинг деганда нима тушинилади ва унинг қандай турлари мавжуд? 

---

153 
8. Демпинг сиѐсатини амалга ошириш учун зарурий бўлган шартлар қандай? 
9. Демпингга қарши божнинг иқтисодий оқибатлари қандай?