Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

тақсимлаш ва миллий муҳофаза 
Миллий нуфуз. 
Миллатлар учун маълум бир маҳсулотни мамлакатда 
ишлаб чиқариш миллий ғурур предмети бўлиши мумкин. Агар ушбу нуфуз 
келтирувчи рамзга умуммиллат ҳаракатлар орқали эришилса, у давлат 
аралашуви предмети бўлиши керак.
Даромадни қайта тақсимлаш. 
Тарифни кераклиги, у қандайдир аҳоли 
гуруҳини ҳимоя қилиш орқали тенгликни таъминлайди, деган фикр билан 
ифодаланган бўлиши мумкин. Аммо даромадларни тенглаштириш солиқ ва 
трансферт сиѐсатлар орқали амалга оширилади. Агар ушбу сиѐсатларнинг 
смарадорлиги паст бўлса, унда кўрсатилган мақсад учун тарифни қўллаш 
оқланган бўлиши мумкин.
Миллий муҳофаза. 
Бож тўсиқлар келажакдаги иқтисодий фаровонлик 
ѐки муҳофазани таъминлаш учун сақланадиган тайѐр маҳсулотлар ѐки ишлаб 
чиқариш кучларнинг стратегик захираларни йиғиб қўйишга кўмаклашади.
Ушбу далилга қарши чиққан иқтисодчилар фикри бўйича, тариф бизни 
импорт маҳсулотига нисбатан маҳаллий маҳсулотнинг кўпроқ миқдорини сотиб 
олишга ва ишлатишга мажбурлайди ва стратегик захираларни шаклланишига 
олиб келмайди.

---

129 
Агар стратегик маҳсулотларни сақлаш қиммат бўлмаса, уларга эга 
бўлишнинг энг осон йўли бу уларни чет элдан паст жаҳон нархлари бўйича 
сотиб олишдир. 
 
5. Тарифга қарши келтирилагн далиллар 
- Тарифлар иқтисодий ўсишни секинлаштиради. Таҳлил қўрсатганидек, 
импорт тарифи киритилиши натижасида кичик мамлакатнинг иқтисодий 
фаровонлиги барча ҳолатларда пасаяди. Катта иқтисодиѐтнинг фаровонлиги 
ҳам пасаяди, агар савдо шартлари самараси тариф киритилиши натижасида 
вужудга келадиган иқтисодий йўқотишлардан пастроқ бўлса. Катта 
иқтисодиѐтнинг савдо шартлари фақат унинг савдо ҳамкорлари бўлган 
мамлакатларнинг савдо шартлари, яъни фаровонлик даражаси пасайиши орқали 
яхшиланиши мумкин. Демак, барча ҳолатларда тарифларнинг жаҳон 
иқтисодиѐтига таъсири манфий бўлади, чунки улар халқаро савдо ҳажми 
пасайишига олиб келади.
- Тарифларни бир тарафлама киритиш савдо урушларга олиб келиши 
мумкин. 
Кўп ҳолларда мамлакат томонитан импорт товарларга тариф 
киритилиши бу мамлакатнинг экспорт товарларига мамлакатнинг савдо 
шериклари томонидан жавоб тариқасида импорт тарифлари киритилишига ва 
савдо урушга олиб келиши мумкин. Бунинг натижасида бу савдо урушида 
қатнашаѐтган барча мамлакатлар зарар кўради. 
- Тариф истеъмолчиларнинг солиқ юкларини ошишига олиб келади.
Истеъмолчилар тариф туфайли импорт ва маҳаллий маҳсулотларни юқорироқ 
нархлар бўлича сотиб олишга мажбур бўлади. Шундай қилиб, истеъмолчилар 
даромадининг бир қисми давлат ғазнасига ўтади, ва уларнинг даромади 
пасаяди. Ушбу даромадни давлат фойдасига қайта тақсимланиши ижтимоий 
муаммолар келиб чиқишига олиб келади. Бундан ташқари, импорт тарифи 
умумий нархлар даражаси кўтарилишига олиб келади. 
- Импорт маҳсулотларига ўрнатилган тариф экспортни камайишига 
олиб келади.
Кўп мамлакатларда экспорт маҳсулотлар таркибида импорт 

---

130 
қисмлар бўлади. Уларнинг нархи ўсиши экспорт маҳсулотини ишлаб чиқариш 
ҳаражатларини ошишига олиб келади, ва унинг жаҳон бозоридаги 
рақобатбардошлиги пасаяди. Бундан ташқари тариф ушбу мамлакатнинг 
импортини қисқартириб, бошқа мамлакатнинг экспортини, яъни унинг экспорт 
даромадларини ва импорт қилиш имкониятларини камайтиради. Экспорт 
маҳсулотларига бўлган талаб камаяди, ва бу ишлаб чиқаришни қисқаришига ва 
бандлик муаммоларини кучайишига олиб келади. 
- Тариф бандликни умумий даражасини пасайишига олиб келади. 
Импорт билан рақобатлашувчи маҳсулотларни ишлаб чиқарадиган маҳаллий 
корхоналардаги иш ўринларини ҳимоя қилиб, импорт тарифи экспорт ва у 
билан боғлиқ соҳаларда бандликни камайтиради. Импортни чеклаш 
натижасидаги экспортни камайтириш шунчалик кам бўлиши мумкинки, тариф 
киритилишининг импорт билан рақобатлашувчи соҳалардаги бандлик даражаси 
ўсишига ижобий таъсири экспорт соҳалардаги бандликка бўлган манфий 
таъсири орқали йўққа чиқиши мумкин. Бундан ташқари, импорт билан 
рақобатлашувчи соҳаларда банд бўлган ишчилар ҳаражатлар ошгани туфайли 
ўз иш хақи ошишини талаб қилишади. Ушбу соҳаларга иш кучи ўтиб 
кетмаслиги учун, экспорт соҳалар ҳам иш хақини оширишга мажбур бўлади, ва 
бу ҳаражатлар ўсишига ва экспорт маҳсулотларнинг рақобатбардошлиги 
пасайишига олиб келади. Натижада, экспорт ҳажми камаяди.