Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

2.4. ТАШҚИ САВДО СИЁСАТНИНГ МОЛИЯВИЙ УСУЛЛАРИ 
1. Ташқи савдони субсидиялаш ва унинг турлари. 
2. Экспортни кредитлаш. 
3. Демпинг ва демпингга қарши божлар. 
1. Ташқи савдони субсидиялаш ва унинг турлари 
Ички бозорни чет элдаги импортдан миқдорий ва яширин нотариф 
усуллари ѐрдамида ҳимоялашдан ташқари халқаро савдо амалиѐтида экспортни 
ошириш усуллари кенг ишлатилади. Уларнинг каттароқ қисми хукумат 
томонидан миллий экспортѐрларга туғри ѐки билвосита кафолат бериш ва 
субсидиялашга асосланган. Молиялаш экспорт маҳсулотининг нархини 
пасайтиришга ва шу орқали унинг жаҳон бозоридаги рақобатбардошлигини 
оширишга йўналтирилган. 
Экспортни молиялаш давлат бюджети ҳисобидан ҳамда хусусий сектор, 
яъни экспорт қилувчилар ва уларга хизмат кўрсатадиган банклар томонидан 
амалга оширилиши мумкин. 
Молиялаш савдо сиѐсати усули сифатида миллий ишлаб чиқарувчилар ва 
экспортѐрлар фойдасига чет эл корхоналарга қарши дискриминацияни кўзда 
тутади. Савдо сиѐсатининг энг кенг тарқалган молиявий усулларига 
субсидиялар, кредит бериш ва демпинг киради.
Агар хукумат миллий ишлаб чиқарувчилар экспортини рағбатлантириш 
керак деб топса, у уларга у ѐки бу шаклда бюджетдан субсидия бериши 
мумкин. 
Субсидия
– миллий ишлаб чиқарувчиларни қўллаб қувватлаш ва 
импортни дискриминация қилишга йўналтирилган пул тўлови.
Тўлов ҳарактери бўйича субсидиялар кўйидагиларга бўлинади: 

тўғридан тўғри
– экспорт операциясини амалга оширганидан 
кейин экспортерга унинг ҳаражатлари миқдоридан у олган даромадларнинг 
айирмаси қийматига бериладиган тўловлар.

---

144 

билвосита
– солиқлар тўлаш бўйича имтиѐзлар, суғуртанинг 
имтиѐзли шартлари, бозор фоиз ставкасидан паст бўлган ставка бўйича 
кредитлар бериш, импорт божларнинг суммасини қайтариб бериш ва бошқ. 
орқали экспортѐрларни яширин молиялаш. 
Субсидиялар импорт билан рақобатлашувчи ҳамда экспортга сотиладиган 
маҳсулотларнинг ишлаб чиқарувчиларига берилиши мумкин.
Ички субсидия
– савдо сиѐсатининг молиявий усули бўлиб, импорт 
билан рақобатлашувчи маҳсулотларни мамлакат ичида ишлаб чиқаришни 
бюджет томонидан молиялашни кўзда тутади.
Импорт билан рақобатлашувчи маҳсулотларнинг ишлаб чиқарувчиларини 
қўллаб қувватлаш учун хукумат уларга ички субсидия беришни қарор қилади. 
Субсидия қилинаѐтган маҳсулотнинг нархи субсидия размерига пасаяди, ва 
унинг махаллий ишлаб чиқарувчилари томонидан таклиф чизиғи S
d 
дан S
s
даражасига сурилади (2.16 - расм). Маҳсулотнинг ички ишлаб чиқариш ҳажми 
2 дан 7 гача кўпаяди. Ички ишлаб чиқариш миқдори ошиши ҳамда талаб ҳажми 
ўзгармаганлиги натижасида маҳсулотнинг импорт ҳажми 12 дан 7 гача 
камаяди.