Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

вулгар, ве-
гетатив, баргсимон ва себореяли.
О гиз бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ
қавати б аргси м он пуф акчадан б о ш қ а барча тури б илан зарар- 
л а н и ш и м ум кин. Вулгар ш акли б ош қа ш акл л ар ичида қў п р о қ 
учрайди.
Этиологияси ва пат огенези.
К а с а л л и к эти о л о ги я с и а н и қ
эмас. Ҳ озирги к у н н и н г м аълумотлари асосида ш уни ай ти ш и - 
м из м ум ки н ки , Т ва В л и м ф о ц и тл а р н и н г ўзгариш и, ж ар аён ­
н и н г ф ао л к е ч и ш и д а В -л и м ф о ц и т л а р м и қ д о р и ва ф а о л и я т
ҳолатдаги ўзгариш лар кечиш ида Т -л и м ф о ц и тл а р муҳим ўрин 
эгалл ай д и .
K j i u h u k к ў р ш ш ш и .
О гиз бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ қавати ва 
лабдаги пуф акчали ж ароҳатланиш да эп и тел и й н и н г тиш ли қат- 
лам и д а ю пқа қаватли пуф акча ҳосил бўлади. П уф акн и н г д о и ­
м ий м ац ерац и яси натиж асида ш и л л и қ қ о б и қ қаватда п уф ак­
чан и н г ўзи кўринм айди. О ч -қи зи л рангдаги эр о зи я ўзгармаган 
ш и л л и қ қават кўриниш ида ж ойлаш ади. Э р о зи ян и н г атроф со- 
ҳаси б ўй л аб т а р қ а л и ш и н и , п у ф ак усти қ о п л а м и ч ў к и ш и н и , 
уни енгил сурилганда Н и кольски й си м п том и н и кузатиш мум ­
кин. Қ олган қоплам қисм и ю линганда, эр о зи я н и ёпувчи қоп- 
л ам ҳосил б ўл и ш и , с а р ғи ш -о қ караш қоплаб туради. Агар ўз 
вақти д а таш х и с қўй и л м аса ва д а в о л а н м а с а , л у н ж , та н гл а й , 
ти л н и н г пастки юзаси ва оғиз бўш лиғи тубида ж ойлаш ган якка- 
я к к а эрози ял арга янги эр о зи ял ар қўш илади, улар ўзаро қўш и-

---

174
Оғиз бўшлиғи ш и.ииқ қават и ва лаб касалликлари
л и б , битм айдиган катта эр о зи ял ар ҳосил қилади. О ғр и қ куч- 
лилигидан овқат ейиш ва сўзлаш иш ҳам м умкин бўлмай қолади. 
О датда, оғиздан ўзига хос қўланса ҳид келади.
Ш и л л и қ қ о б и қ қаватн и н г д о и м и й таъ си р л ан и ш и сўлак аж - 
р ал и ш и н и кучайтиради, б ем ор ўзини ём он ҳис этади. С ўлак 
оғиз четлари н и м ацерациялаб, оғриқпи ёри ли ш лар қосил қи ла- 
ди. Э розия ва пуф аклар л аб н и н г қизил ҳош и яси д а, о ғи з б у р ­
чагида, .
9
нга(кд а р и вож лан и ш и м ум кин. Бу то ш м ал ар кўп и н ч а 
қўш илади ва оғи з ш и л л и қ қ о б и қ қавати ва лаб қизил ҳо ш и я- 
си чегараси ни б и р -б и р и д ан ф а р к ^ а н и ш и н и қи й и н л аш ти рад и . 
Л абдаги ж ароҳат ўчоғи й и р и н гл и ва қон л и ар а л а ш м а б илан 
тўлган бўлади.
О ғиз бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ қавати н и н г себореяли пуф ак- 
чалардан ж ароҳатланиш и ю қорида келтирилган вулгар п у ф ак­
чанинг белгиларидан ҳеч қандай ф арқпанм айди. Ш и л л и қ қ о б и қ 
қаватнинг ж ой л аш и ш и сўрғи чн и н г ч егарасини эслати ш и мум ­
кин. Ш и л л и қ қ о б и қ қаватининг бу соҳалари эрози ял ан ган , худ­
ди ги п ертроф и ял ан ган ва урилиб ёрилган ш акл н и эслатади.
К о р ги костерои д лар п ато л о ги к ж араён га та ъ си р кўрсатиб, 
ш и л л и қ қ о б и қ қаватда касал л и к н и н г к л и н и к юзага келиш ига 
таъсир қилиш и табиий. Корти косте роидлар билан даволаш таъ ­
с и р и д а пдиллиқ қа в а тд а , э р о з и я н и н г э п и т е л и з а ц и я л а н и ш и , 
унинг қал и н л аш и ш и , кў к и ш -о қ и ш рангдаги л е й к о п л ак и я ёки 
қизил ясси .тем ираткини эслатувчи ш аклда ю зага келади. А й ­
рим б е м о р л а р д а к о р т и к о с т е р и о д л а р б и л ан узок, д а в о л а н и ш
оқибатида унча катта бўлм аган пуф аклар ҳосил б ўлиб, ун и н г 
ичида гем оррагик сую қд и к тўпланади. Б и р о қ, улар пуф акчали 
сим птом бўлиб ю зага келм айди, улар худди суб эп и тели й с и н ­
гари ю зага кели б , устида қал и н қобиғи бўлади ва бир неча 
соат ўтгач қуриб, йўқолиб кетади. Бундай ўзгари ш л арн и кор- 
ти к остерои д л арн и н г зарарли таъ сири деб қарайм из.
К ортикостероидлар етарли дараж ада қўлланилм аса, эрози я 
к у ч с и з э п и т е л и з а ц и я л а н а д и , а й н и қ с а , улар л у н ж с о ҳ а си д а
ж ойлаш ганда. Бундай э р о зи я л ар н и н г четлари ш иш ган, енгил 
л о й қ ал ан ган , эр о зи я н и н г чуқурлаш иш идан ун и н г ёри л и ш и ва 
я р а ҳосил қи л и ш и гача кузатилади, л е к и н ш и л л и қ қ а ватн и н г 
таран гл аш и ш и бунда кузатилм айди.
Вулгар п у ф ак ч ал ар н и н г қ ай тал ан и ш и ва қўзғал и ш и , а с о ­
сан корти костерои д ли д аво л аш к ў р и н и ш и д а т и л н и н г д ево р - 
л ар ид а ю зага келади. Тил с а р ғи ш -о қ и ш ҳолга ки ри б , о зр о қ ги- 
п е р тр о ф и ял ан а д и , у н и н г ю засида чуқур б урм алар ю зага к е ­
либ о ғри қл и кечади. Тил деворлари қаттиқ, қ ал и н , ю линм ай- 
диган караш б илан қопланади. Тилда Н и кольски й сим птом и 
кузатилм айди. А йрим \о л л а р д а, тилдан оли н ган экм ад а ачит- 
қисим он замбуруғлар топилади. В итам инлар билан даволаш жа-

---

О т з бўш лит ш иллиқ қават и ва лабни жароҳатловчи дерматозлар
175
р оҳатн и н г тузал и ш и га ҳеч қандай иж обий таъ си р қилм айди, 
ф ақатги н а корти костерои д ларн и н г кунлик м иқдорини ош ириш
яхш и натиж а беради.
Кечиши.
П уф акчада ж а р а ён н и н г ўткирлиги пуф акчалар ва 
э р о зи я л ар н и н г юзага келиш и б илан белгиланади. Яхш и ҳолат- 
л ар тез юз б ерм айд и, 3-6 ҳаф тадан кей и н эр о зи я эпител и за­
ц и ял ан ад и , л ек и н ун и н г ал м аш и ш и ёки м авж удлигида ян а я н - 
гилари пайдо бўлади. Б ош қа б и р кўри н и ш л ард а, бундай к а ­
са л л и к я ш и р и н кучайган тар ти б д а к е л и б , ҳаф та ва ойл арга 
чўзилади. Б и р о қ , та ъ си р и аҳ ам и ятл и д а в о л а ш л а р с и з э р о зи я 
эп и тел и зац и яси кучсиз ёки ум уман кузатилм айди, тош м ал ар- 
н и н г сон и эса кўпаяд и, касал л и к авж олади.
А гар ж араён оғи з бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ қаватида ж о й ­
л а ш с а , д а в о л а н м а с л и к н ати ж аси д а 1-6 о й д а н к е й и н т о ш м а ­
л ар дум ба, о ё қ тери лари д а пайдо бўлади ва б ем о р н и н г аҳво- 
ли кески н ём онлаш ади ва 1-2 йил ўтгач, у ўлади. Б и роқ, бун­
д а й ҳолатлар жуда кам кузатилад и, к о р ти к о стер о и д гарм он - 
л а р б илан давол ан и ш пуф акчалар кўпайиш ига тў сқ и н л и к қ и - 
лади ва к асал л и кн и р ем и сси я ҳолида тутиб туради.