Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

ОИВ инфекциясига чалинган беморларнинг руҳиятини ҳимоялаш
Н ерв ти зи м и н и н г ф у н к ц и ял ар и бузилиш идаги асоси й са­
баб б е м о р н и н г и н ф ек ц и я ю қиш и ва касал л и кка ж авоб р еак- 
ц иясидир. Бе м орда О И В и н ф е к ц и я си н и н г мавж удлиги унинг 
учун кучли патологик ж араён деб қаралиш и зарур. Б ем орлар 
кеч и н м ал ари н и тақлил қилган ҳолда уларни ҳ аяж он л ан ти ра- 
диган қатор м уам м олар — келаж аги, умри ва ун и н г м оҳияти 
ҳақида ҳавотир олиш ; таш хи сн и ош кора қи л и н и ш и ва иш дан 
аж рапиш идан қурқиш ; р оила аъзоларига ю қиш эҳтим олидан 
э ҳ т и ё т б ў л и ш ; я к к а л а н и ш , а й б д о р л и к ҳ и с с и , э р к и н л и к н и
йўқотиш , иж тим оий и зол яц и я ҳақида мулоҳаза қилиш , ж и н ­
сий қо н и қм асли к ҳиссига эътибор бериш лозим . У ларнинг ҳул- 
қида иш қо б и л и яти н и н г п асай и ш и , и н ф ек ц и я ю қиш эҳтим о- 
л и бўлган м ан б ал ар ва атроф д аги л арга ни сб атан и ш о н ч си з- 
л и к кузатилади. С уицидал ҳаракатлар учраш и ҳамда алкогол 
ва руҳиятга таъ си р қиладиган п реп аратларн и қабул қи ла б ош - 
л аш лари м ум кин.
Б ем орлар кўпинча иш дан бўш атилиш хавф и, қариндош ва 
дўстл арн и н г рад қи л и ш и , о и л ан и н г бузилиш и, у л арн и н г ж а- 
м иятдан четлаш иб қоли ш хавф и қўрқитади. Ҳ им оя реакц и яси
с и ф а т и д а О И В ю к ди рган л арга ўзаро я қ и н л а ш и ш (дўстлаш иш
ва ҳатто н и к о қ д а н ў ти ш ) , руҳий к а с ал л и к л а р в р а ч л ар и ва 
д а в о л о в ч и врач б и л а н а л о қ а д а б ў л и б т у р и ш , б е м о р л а р н и
қ ў л л а б -қ у в в а тл а ш м ақ сад и д а т а ш к и л қ и л и н а д и га н б и р л а ш - 
м ал ар д а қ а т н а ш и ш , д а в о л а ш н и н г н о а н ъ а н а в и й у су л л а р и н и
и зл аш , турл и т а ш к и л о т л а р т о м о н и д а н ёрдам о л и ш га и н ти - 
л и ш л а р кузати л ад и .
О И В и н ф е к ц и я с и н и н г б ош лангич даврида бем орларда и н ­
ф е к ц и я ю қиш и ва касалли кн и р еакц и яси билан б о ғл и қ кучли 
ҳиссий таъ си рот ва истероид м о й и л л и к б илан кечадиган н е ­
вротик белгилар кучаяди. Б ем ор руҳиятида, оиласида, и ж ти ­
м оий ва ҳуқуқий ҳолатида ўзгариш лар пайдо бўлади.
И к к и л а м ч и к а с ал л и к л а р б о с қ и ч и д а руҳий б е л ги л а р н и н г 
кучайиб б ори ш и ан и к д ан ад и . У ларн и н г п ар ан о й ял ёки «ти- 
қилиб қолиш » ти п идаги р еак ц и ял ар н и н г ш аклланиш ига м ой- 
и ллиги бўлган ш и зои д , п си х о астен и к кў р и н и ш л ар устунлик 
қилади. Ш уни ҳам инобатга олиш зарурки , ж а р а ён н и н г ри - 
вож ланиб б ори ш и м обайнида касалликка бўлган р еак ц и я м и- 
я н и н г о р га н и к ш и к астл ан и ш и бўлган тарзд а ш акл л ан ад и ва 
н ати ж ад а бу а т и п и к кў р и н и ш д а б ўл и ш и м ум ки н . У ларн и н г 
кўриниш лари турли-тум ан бўлиб, алаҳсираб ф и кр л аш , галлю ­
ц и н ац и я, параноид шубҳа қ и л и ш , ўз ш аҳсига ю қори баҳо б е­
риш ғоялари ш улар ж ум ласига киради.
Ш у сабабли б ем о р л ар н и н г руҳиятини ҳим оялаш реж им и-

---

288
О п и 6yuLiuFu ш иллиқ қават и ва ла б касалликлари
ни яратиш муҳим аҳамиятга эга. О И В ю қтирган ки ш и н и н г шах- 
си ҳақидаги м аълумотга эга бўлганлар со н и н и м аксим ал чега- 
ралаш лозим ва иж тим оий м ослаш иш бўйича тадбирлар қабул 
қи л и ш зарур. Бу ҳаёт тар зи н и қайта қуриш ва ҳаётий и стиқ- 
б ол ларн и ўзгартириш га м осл аш и ш и м к о н и н и берувчи руҳий 
ёрдам кўрсатиш ни ўз ичига олади.
Руҳиятни ҳим оялаш туш унтириб бериш ва рационал руҳий 
даволаш элем ентлари бўлган индивидуал суҳбат, оилавий ру- 
ҳиятни кўтариш ҳамда маслаҳат б ери ш н и ўз ичига олади. Бу 
барча тадбирлар О И В ю қтирганларнинг хоҳиш и ва розилиги б и­
л ан амал га ош ирилади. Бемор руҳиятини ҳим оялаш режали ва 
реж асиз текш ириш да ҳар саф ар тавсия қилинади. М аслаҳат бе- 
рувчининг асосий вазиф аси беморга ҳалақит берадиган ом ил- 
ларн и йўқотиш га ёрдам бериш дан иборат. Беморлар руҳиятини 
ҳим оялаш натижасида бе морда атроф дагиларга нисбатан иш онч 
руҳи пайдо бўлади ва яш аш га қи зи қи ш уйғонади.