Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

(О В И Т
- 
О И В)
у одам та н а с и су ю қ л и к л а р и (қ о н , с п е р м а , кам м и қ - 
дорда сўлак, ж и н си й аъзо с у ю ^ и г и , ёш о н а н и н г кўкрак сути 
сую кд иклари) орқал и ю қтирилади. К асал ли к б и л ан зарарла- 
ниш ж инсий алоқа о р қал и , қон ва унинг препаратл ари н и қуй- 
иш да, ш п ри ц игналарин и ва б ош қа ти б б и й воситаларни сте- 
р и л и зац и яси з иш латганда, такр о р и й йўл б илан ю қиш и мум- 
ки н . К асал ли к н и н г инкубацион даври 2-7 ҳаф тадан 10-15 йил- 
гача, ўртача 8-10 йилгача, айрим м уаллиф лар ф и к р и ч а , 4 ой -

---

Ҳаёт давомида организмдаги орттирилган иммунитет танқисяиги синдром
275
дан 5 йилгача чўзилади. К л и н и к б ел ги л ар и н и н г ю зага ч и қи ш и
к асал л и к н и н г қай си йўл б илан ю ққанига, и ф лосл ан и ш м и қ - 
дори га, о р ган и зм н и н г ҳолатига боғлиқ.
К асалли кда О И В асосан л и м ф о ц и тл ар н и , Т -л и м ф о ц и тл ар - 
ни , Х -м ак роф аг ва асаб ҳуж айраларини ж ароқатлайди. О И Т С
да кл и н и к ж ароҳат - бу Т -ҳуж айра им м ун и тети н и н г етиш м ов- 
чилигидир. К асалли к учун 
қуйидаги клиник белгилар т авсиф-
лидир.
1) турли соҳаларда ж ойлаш ган л и м ф а тугунларининг кат- 
тал аш и ш и ;
2) у зо қ вақтгача (би р ойдан куп) сабаби ном аълум исит- 
м алаш ҳолати;
3) сурункали и ч -к ети ш (2 ойдан кам бўлмайди);
4) тан а о ги р л и ги н и н г туш унарсиз дараж ада тез озиб кети- 
ш и (1,2 баробаргача ва ундан кўп);
5) тери ва ш и л л и қ қ о б и қ қаватдаги сурункали й и ри н гч а- 
л ар қо л и ш и , ял л и ғлан и ш ж ароҳатлари кузатилиш и;
6) п н евм он и яд а одатдаги д аволаш ларга қарам ай касал л и к­
н и н г тургунлиги.
О И Т С н и н г б ош лангич д аври д а, я гона ҳам зарурий к л и ­
н и к белгиси - бу узок, вақт кечадиган ва сақланадитан тарқал - 
ган л и м ф а ад енопатиясид ир. А сосан белдан ю қори соҳаларда- 
ги л и м ф а тугунлари катталаш ади. С том атолог асосан ж аг ости 
ва энса соҳа л и м ф а тугунлари га эътибор б ери ш и зарур. К асал ­
л и к н и н г ўрта ва охирги даврларида турли касал л и к белгилари 
б илан л и м ф а тугунларида оғри қл ар кузатилади.
Ш уни таъ кидлаш зарурки, б ош қа кўплаб вирусли и н ф ек - 
ция-зардан ф арқди, О И Т С да касаллик клиникаси турли-туман 
бўлади. Бунда асосан касаллик вируси им м унологик ти зи м н и н г 
кўп лаб ҳ у ж ай р ал ар и га ((л и м ф о ц и т л а р га ), м ак р о ф а гл ар га ва 
б ош қ.), ш унингдек, турли аъзо ва тўқималарга ўтиш и м ум кин. 
О И Т С б илан огриган беморларда, им м унитет тизим и кучсиз- 
лан и ш и б илан ш артли патоген м икроблар ф ао л и яти н и н г ку- 
чайиш и кузатилади. О И Т С билан оғриётган беморларнинг оғзида 
тезда кандидозли стом атит, сурункали қайталанувчи аф тозли 
стом атит, сурункали қайталанувчи герпес, белбоғсим он тем и - 
ратки, тил устидаги л ей коп л ак и я кабил ар пайдо бўлади.
О И Т С б илан оғр и ган л ар н и н г ҳам м асида канд ид озли с то ­
м атит учрайди. О ғиз ш и л л и қ қ о б и қ қавати н и н г каттагина со- 
ҳаси тезл и к б илан эр о зи ял ан и ш и ва тузалиш и билан тав си ф - 
л а над и, а й н и қ са, бу ж араён к и ч и к -к и ч и к ш икастли (тиш лар- 
н и н г ўткир қ и рраси ж ароҳати, ол и н ади ган ва ол инм айдиган 
п р о т е з л а р н и н г ж а р о ҳ а ти ў р н и ) ж о й л а р д а ё к и и н ф е к ц и я л и
ом иллар таъсирида (п арод он т чўнтакларда ж ойлаш ган ти ш к а ­
ра ш л ар и) аник, нам оён бўлади.

---

276
Оғиз бўш.шш ш иллиқ қават и ва ла б касалликлари
Замбуруғларга қарш и даволовчи д о р и л ар н и н г к асал л и к б ел ­
гиларини тузатмаслиги киш и эъ ти бори н и ўзига ж алб қилади. 
Бу ф а р ^ ш таш хис учун эътиборлидир.
С урункали қайталанувчи афтали стом атит ва сурункали қай- 
таланувчи замбуруғли стом атит д о и м и й қ ай тал ан авери ш и , ҳар 
бир қ а й тал ан и ш н и н г у зо қ давом этиб, ш и л л и қ қ о б и қ қават- 
н и н г катга ҳаж м и н и ж ароҳатлаб, ўзидан асорат қ о л д и р и ш и
билан тавсиф лидир.
Б елб оғси м он тем и р атки , бир қатор ад абиётларда ай ти л и - 
ш ича, О И Т С н и н г охирги даврида юзага келади ва огир к е ч и ­
ш и, узо қ давом этиш и кузатилади.
О И Т С билан огриган барча беморларда пародонтит нинг тар- 
қалган тури тез авж ол л ад и , аб сц е д и р л ан а д и , я р а л и ги н ги - 
витлар ривож ланади. П арод онт тўқи м аси да п атол оги к ж ар а- 
ё н н и н г те з тарқал и ш и ва огир кеч иш и га сабаб, О И Т С вируси 
им м унитетни зарарлайди, натиж ада вирусли, зам буругли, п а­
родонт чўнтагидаги паразитар ф лора ф аоллаш ади.
О И Т С да ян а л ей к о п л ак и я - асосан чекувчилар ю з-ж аг со- 
ҳасида, ч и п қ о н н и н г ка рбон кул л а н га н ҳолати, тр о м б о ц и то п е- 
н и к пуф аклар “ крап и вал и папулалар” ти п и д а то ш мал ар, кл и ­
н и к ш иш учрайди.
О И Т С билан огриган бем орларда ўсм асим он си ф атли ҳоси- 
лалардан - К апош и саркомаси кўпроқ кузатилади. О И Т С д а 30% 
дан к ў п р о қ одам К ап о ш и сар ко м аси б илан огр и й д и , к а с а л ­
л и к асосан тан глай , оғи з бўш лиғи, б ўйин ва баъзи ҳолларда 
м илкни ж ароҳатлайди ва сурункали давом этиб, ём он с и ф а т­
л и тавсиф га киради, у огиз ва юзда турли хил кўриниш да юзага 
келади. О ғриқсиз, ю м ш оқ, кўки м ти р рангда, я к к а -я к к а ҳоси- 
л а кўриниш ида бўлиб, гем ангиом ани эслатади.
Тугунлар гуруҳ-гуруҳ ҳолатда юзаси силлиқ ёки шохланган та- 
начали кўриниш да бўлади. К ўпинча, Капош и саркомаси огизда 
учраганда, қизил ёки тўқ бинаф ш а рангдаги, лойқали бўялган, 
юзаси си л ли қ ёки нуқга-нукда ва телеангиоэктазли, бош қа ҳол- 
ларда сочли тарқалган тангачали ампула кўриниш ида бўлади.
К ап ош и сарком аси ти ш атроф ида ж ойлаш са, эпулид яра- 
л аниш и билан кечиш и мумкин. Бунда бемор ўша соҳадаги тиш - 
н и н г огриганидан ш и ко ят қилади. Б ем о р н и н г ж аг ости ли м ф а 
тугун л ари ш и ш а д и , бу