Ўзбекистон Республикаси Саноат хавфсизлиги

§2. Канатлар 
100.
Юк кўтаришга, ховуч (стрела) га, вантага, тортувчи ва стропа 
сифатида қўлланиладиган пўлат арқонлар (канат) амалдаги давлат 
стандартлар талабига жавоб бериши, ҳамда ГОСТ 3241 ва ГОСТ 18899 
талабига биноан уларни ишлаб чиқарувчи корхона томонидан синовдан 
ўтганлиги тўғрисида сертификат ёки сертификат нусхасига эга бўлиши керак. 
ИСО 2408 талаблари асосида тайёрланган пўлат арқонларни қўллаш рухсат 
этилади. Синов ўтказилганлиги тўғрисида сертификатга эга бўлмаган пўлат 
арқонлар юқорида кўрсатилган стандартлар талабига мос равида синовдан 
ўтказилиши лозим. 
101.
Юк кўтариш кранларида пўлат арқонлар маҳкамланганда ва 
жойлаштирилганда, уларни барабан ёки блоклардан чиқиб кетиши, 
шунингдек конструкция элементлари ёҳуд бошқа полиспаст канатлари билан 
ўзаро тегиб туриши натижасида ишқаланишига йўл қўйлмаслик керак. 
102.
Канат юк кўтарадиган кранга маҳкамланаётганда унинг учидаги 
илмоқ ҳамда ҳалқа, илгак ва бошқа деталлар билан туташган канат (арқон) 
илмоғи: канатнинг ўралган бўш учи ёки қисқичларни ўрнатиш билан 
коушни; понани маҳкамлаш билан пўлат болғаланган, штампланган, 
қўйилган втулкани қўллаш; енгил эрийдиган қотишмани қўйиш йўли ёки 
норматив ҳужжатларга биноан бошқа усуллар билан бажарилиши керак. 
Пайвандлаш втулкаларини қўллаш рухсат этилмайди (канатнинг учини 
электрталь втулкасига маҳкамлаш бундан истисно). 
103.
Пўлат арқон (канат) тўқимасидаги (заплетка) ҳар бир ўрамнинг 
тўқилганда ҳосил бўлган тешик (прокол) сони 2-иловадаги 1-жадвалда 
кўрсатилган талабларга мувофиқ бўлиши керак. 
Пўлат арқон эшилганда ҳосил бўлган ҳар бир охирги тешик унинг 
симларининг ярим сони билан ўтказилиши керак (эшилганнинг ярим 
кесими).
Пўлат арқон (канат) ни охирги тўқимаси ўрамнинг ярим сони билан 
бажариш рухсат этилади.

---

21 
Қисқичлар конструкциялари техник тартибга солиш бўйича норматив 
ҳужжатларга мувофиқ бўлиши керак. Қисқичлар сони лойиҳалашда 
аниқланади, бироқ улар учтадан кам бўлмаслиги керак. Қисқичлар жойлаш 
қадами (шаг) ва охирги қисқичдан кейинги канатнинг бўш учи узунлиги 
канатнинг(арқон) диаметрига нисбатан олти баробардан кам бўлмаслиги 
керак. Қисқич скобалари канатнинг бўш учига ўрнатилиш керак. Қисқич 
гайкаларини тортиш кучи (пайти) норматив талабларга мос бўлиши керак. 
Қисқичларни иссиқ (темирчилик) усул билан ўрнатиш рухсат 
этилмайди. 
104.
Канатни (арқон) барабанга маҳкамлаш канатни алмаштиришга 
имкон берадиган ишончли усул билан ўтказилиши керак. Қисиб турувчи 
планкаларни қўллаган тақдирда, уларнинг сони иккитадан кам бўлмаслиги 
керак. 
Барабандаги охирги қисқичдан канатнинг (арқон) бўш учи узунлиги 
канатнинг диаметридан келиб чиқиб икки баробаридан кам бўлмаслиги 
керак. Қисиб турувчи планка остидаги канатнинг (арқон) бўш учидан ёки 
планкадан канатнинг уч диаметридан кам диаметрни ташкил этадиган 
масофага қочиш (избегать) рухсат этилмайди. 
105.
Эритилган ёки қиздирилган металл ва суюқ шлакни ташиётган 
юк кўтарадиган кранлар пўлат арқон (канат) лари бевосита таъсир этувчи нур 
иссиқлиги ва металл учқунларидан мос равишдаги тўсиқлар билан 
ҳимояланиши керак. 
106.
Юк кўтаруви, стрелали, вантали, тортувчи ва арқон сифатида 
қўлланиладиган пўлат арқонлар (канат) ларни танлаш техник тартибга солиш 
бўйича амалдаги норматив ҳужжатлар талаблари бўйича ўтказилади. 
Пўлат арқон (канат) лар лойиҳалашда ҳамда юк кўтарадиган кранларга 
ўрнатишдан олдин қуйидаги формула бўйича ҳисоблаб, текширилиши керак: 
F
o
> S × Zp, 
Бунда, F
o
- сертификат бўйича қабул қилинадиган пўлат арқоннинг 
(канат) умумий узилиш (разрывное) кучи (N);
Zp- 2-илова 2- жадвал бўйича аниқланадиган пўлат арқондан 
фойдаланиш энг кичик коэффициенти (канатнинг энг кичик чидамлилик 
захира коэффициенти). 
S- кран паспортида кўрсатилган пўлат арқон (канат) шохининг (ветви) 
энг катта тортилиши (N).

---

22 
Пўлат арқон сертификатда симлари умумий узилиш кучи синалганлиги 
тўғрисида маълумот берилган бўлса, F
o 
катталиги умумий узилиш кучини 
0.83га кўпайтириш йўли билан аниқлаш мумкин.
Пўлат арқон хавфли шароитларда ишлатилганда (эритилган металл, 
шлак, заҳарли ва портловчи модаларни ташишда) М5дан кам бўлган 
таснифлаш (режим) гуруҳини қўллаш ман этилади. Одамларни кўтаришга 
мўлжалланган лебёдкаларга пўлат арқон (канат)ларни қўллашда Zp ни 
ҳисоблаш М8 таснифлаш (режим) гуруҳи бўйича ўтказилиши керак. 16 t гача 
юк кўтариш қобилиятига эга бўлган автомобиль кранлари учун канатни 
танлашда М4 дан кам бўлмаган кўтариш механизми таснифлар гуруҳи 
қўлланиши керак. 
107.
Каноптола ва пахта толали юк кўтариш арқонларни тайёрлашда
ГОСТ 483, ГОСТ 1088 лар талаблари ва бошка норматив ҳужжатларга мос 
бўлиши керак.
108.
Каноптола ёки пахта толали канатнинг (арқон) илмоғи тўқимаси 
иккита тўлиқ ва икки яримдан кам бўлмаган тешикка эга бўлиши ва 
опледование қилиниши керак.
109.
Пўлат арқон (канат) ларни тайёрлаш учун синтетик ва бошқа 
материалларни қўллаш норматив ҳужжатларга биноан рухсат этилади.