Ўзбекистон Республикаси Саноат хавфсизлиги

IV боб. Кранлар тузилиши ва ўрнатилиши 
§1. Юк илиш органлари
90.
Болғалаш усулида ясалган ва мухрланган юк илгаклари 
Ўзбекистон Республикасида амалдаги ГОСТ талаблари ва бошқа норматив 
ҳужжатларга биноан тайёрланиши керак. Болғалаш усулида ясалган ва 
мухрланган юк илгаклар ўлчамлари ва асосий параметрлари юк илгакнинг 
турига ва кўтариш кранларининг узатмалари турига асосланиб Ўзбекистон 
Республикасида амалдаги ГОСТ талабига мос бўлиши.
ГОСТ 15150 талабларидан келиб чиқиб иқлим шароитини инобатга 
олиб умумий қўлланишга мўлжалланган юк кранларига бир шохли илгаклар 
учун сақловчи қулфлар (портлаш хавфи бўлган муҳитда ишлаш учун 
мўлжалланган юк кўтарадиган кранлар бундан истисно) ГОСТ 12840 
талабларига мувофиқ бўлиши керак. 
Пластинкали юк илгаклар ГОСТ 6619 талабларига мувофиқ 
лойиҳалаштирилиши ва тайёрланиши керак. 
91.
Махсус болғалаш усулида ясалган ва мухрланган юк илгаклар 
норматив ҳужжатларга мувофиқ бўлиши керак.

---

19 
92.
Юк кўтариш қобилияти 3 t дан юқори бўлган илгаклар тебраниш 
имконини берувчи подшипникларида ўрнатилиши керак, махсус ишларга 
мўлжалланган кран илгаклари бундан истисно.
93.
Юк кўтариш қобилияти 5 t ва ундан юқори бўлган, болғалаш 
усулида ясалган ва мухрланган юк илгаклар маҳкамланиши, траверсдаги 
пластинкасимон илгаклар вилкаси гайкалари ўз-ўзидан буралиш ва ечилиш 
имконига эга бўлмаслиги керак.
94.
Кран ва электр талларнинг юк илгакларида юк илиш 
мосламасининг ўз-ўзидан чиқиб кетишига йўл қўймайдиган сақловчи 
қулфлар билан таъминланиши керак. Эритилган пўлат ёки суюқ шлак 
ташувчи юк кўтариш кранларининг юк илиш крюклари бундай қулф 
мосламасини ўрнатмаслиги мумкин.
95.
Болғалаш усулида ясалган ва мухрланган юк илгакларида ГОСТ 
2105 ва ГОСТ 12840 га мувофиқ белгилар ўрнатилади. Пластинкасимон 
илгакларга ГОСТ 6619 талаблари бўйича белгилар ўрнатилади. 
Қачонки пластинкасимон илгак траверсга вилка ёрдамида осиб 
қўйилса, у илгак каби маркировкага эга бўлиши керак. 
96.
Махсус ишларга мўлжалланган юк илгаклари, юк илгакини 
тайёрловчи корхона номи, илгак рақами, юк кўтариш қобилияти ва қайси 
материалдан тайёрланганлиги тўғрисида маълумот киритилган паспорт 
билан таъминланиши керак. 
97.
Юклани ташиш учун млжалланган канатли грейферлар ГОСТ 
24599 талабларига мувофиқ тайёрланиши керак. Грейфернинг конструкцияси 
ўз-ўзидан очилишига ва канатларни блоклар жилғаларидан чиқиб кетиш 
имконига эга бўлмаслиги керак.
Грейфернинг юк кўтариш қобилияти, уни маълум турдаги (маркали, 
навли) юкни тушириб бошқасига ортиш учун қўллашдан олдин грейфер 
эгаси томонидан ўтказиладиган синовга оид юкни ҳовучлаб олишдан сўнг, 
материални тортиш усули билан аниқланади. 
98.
Грейфер, уни ишлаб чиқарган корхона, тартиб рақами, ҳажми, ўз 
массаси, ташиш учун мўлжалланган материал тури ва ҳовучлаб олинган 
материалнинг энг катта миқдори оғирлигии кўрсатилган пештахтача билан 
таъминланиши керак. 
Крандан алоҳида тайёрланган грейферлар маълумотлар ёзилган 
тахтачадан ташқари паспорт билан таъминланиши керак. 

---

20 
99.
Канатларга бевосита осиб қўйилган ва краннинг бир қисми 
бўлган (металлопрокат, ёғоч, труба ва бошқалар учун ушлаш билан 
бошқариладиган траверс, вила, спредерлар) бошқа юк илиш органларига 
талаблар ушбу кранларга оид техник шартларда баён этилиши керак.