‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy psixologiya



Download 5,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet109/253
Sana27.08.2021
Hajmi5,99 Mb.
#157064
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   253
Bog'liq
77umumiypsixologiyapdf

yalashgan (to‘plangan) diqqat
 
deb yuritiladi.
Buning aksicha,  agar diqqatimiz  ayni bir vaqtda bir necha narsaga 
qaratilgan bo‘lsa, buni bo‘lingan (taqsimlangan) diqqat
 
deb yuritiladi.
Quyida biz diqqatga xos xususiyatlami batafsil ko‘rib chiqamiz.
Diqqatning  bo‘linishi  har  kimda  har xil  bo‘ladi.  Buning  sababi 
shundaki, diqqatning yengillik bilan bo‘linishi, diqqatimiz qaratilgan 
narsalaming ilgaridan bizga qanchalik tanishligi bilan bog‘liqdir.
Diqqatning  ko‘chuvchanligi.  Odamning  diqqati  har  doim  bir 
narsadan  ikkinchi bir narsaga,  bir  faoliyatidan boshqa bir  faoliyati- 
ga  ко‘chib  turadi.  Diqqatning  ana  shunday  xususiyatini  diqqatning 
ko‘chuvchanligi  deb  yuritiladi.  Diqqatning  ana  shu  yuqorida  ko‘rib
105


o ‘tgan  asosiy  xususiyatlari  odam ning  (shu  jum ladan  bolalam ing 
ham )  barcha  turdagi  faoliyatlari  uchun  ju d a   kerakli  xususiyatlardir. 
D iqqatning  ana  shu  xususiyatlari  tufayli  odam   atrofidagi  m uhitga, 
undagi  turli-tum an  o ‘zgarishlarga  tez  m oslasha  oladi.  D iqqatning 
bu  asosiy  xususiyatlari  odam ga  tu g ‘m a  ravishda,  y a ’ni  irsiy  y o ‘l  bi­
lan  berilm aydi.  Bu  xususiyatlar  odam ning  yoshlik  ch o g ‘idan  bosh- 
lab  turli  faoliyatlar -  o ‘yin,  o 'q ish   va  m ehnat  faoliyatlari jarayonida 
tarkib topib boradi.
Diqqatning  ko‘lami. 
O dam lar  o ‘z  diqqatlari  k o ‘lami  jihatidan 
ham   bir-birlaridan  farq  qiladilar.  Ayrim  odam lar diqqatining  k o ‘lami 
keng  b o ‘lsa,  boshqa  bir  odam lar  diqqatining  k o ‘lami  torroq  b o ‘ladi. 
D iqqatning k o ‘lami ayni  bir vaqtda odam ning  idrokiga sig ‘ishi m um ­
kin  b o ‘lgan  narsalar  m iqdori  bilan  belgilanadi.  Boshqacha  qilib  ayt- 
ganda,  idrok qilish jarayonida diqqatim iz qaratilgan  narsalardan  qan- 
chasini  ongim izga  sig ‘dira  olishim iz  diqqatning  k o ‘lamini  tashkil 
etadi.  D iqqatning k o ‘lami  odatda taxistoskop degan m axsus asbob bi­
lan belgilanadi.  D iqqat k o ‘lam ining keng b o ‘lishi  odam ning turm ush 
tajribasi  va m ashqi  bilan b o g iiq d ir.
D iqqatning barqarorligi
D iqqatning  barqarorligi  bu  -   diqqat­
ning  m uayyan  m aqsadga b o ‘ysindirilgan 
faoliyatda  uzoq  vaqt  m arkazlashib  tu- 
rishidir.  D iqqatning  barqarorligi  ishda 
um um iy m aqsadga intiluvchanlik saqlan- 
gan  holda obyektlar va  faoliyat xarakterining alm ashinib  turishini  ta- 
lab  qiladi.  D iqqat  barqarorligini  yuqorida  k o ‘rsatib  o ‘tilgan  barcha 
shartlariga  rioya  qilish  o ‘quvchilam ing  o ‘quv  ishlari  jarayonida 
ch alg ‘ishlarini  b artaraf  qilish  uchun  ju d a  m uhimdir.  C halg‘ish  -  
diqqatning barqarorligiga qaram a-qarshi  b o ‘lgan  holatdir.  Bu  diqqat­
ning  zarur  faoliyatdan  ixtiyorsiz  ravishda  chetga  o g ‘ishi  demakdir. 
D iqqatning barqarorligini  uning  k o ‘chuvchanligi  va  turlicha  tebrani- 
shi  bilan  birgalikda  o ‘rganish  va  tarbiyalash  lozim.  D iqqatning 
k o ‘chishi  bu  faoliyat  m aqsadining  o ‘zgarishi  bilan  diqqatning  bir 
obyektdan  ikkinchisiga  o ‘tishi  demakdir.  M asalan,  dars  davom ida
106


o ‘quvchilar  o ‘qituvchining  tushuntirishini  eshitib  turib,  asta-sekin 
diqqatlarini m asalani yechishga qaratadilar bir m asalani yechib turib, 
boshqasiga k o ‘chiradilar va hokazo.
D iqqatning k o ‘chuvchanligi va ch alg ‘ishini uning beqarorligi bilan 
chalkashtirish m um kin emas.  Bir necha  m inut davom ida diqqat bilan 
soatning  chiqqiliashini  eshiting yoki  tom ir urishini  sanab  k o ‘ring  bir 
oz  vaqtdan  keyin  diqqatingiz  bir  necha  chiqillashni  tushurib  qoldi- 
radi, y a ’ni tebrana boshlaydi.
Diqqatning tebranishi bu diqqatning m uayyan obyektga yana qayti-
shi yoki kuchayishiga b og‘liq  holda vaqti- 
vaqti  bilan qisqa m uddatli ch alg‘ishi yoki 
b o ‘shashidir.
Diqqatning jam langanligi
Diqqatni  jam lash   -   bu  jadallik   yoki 
konsentratsiya 
darajasidir.  B oshqacha 
so ‘zlar  bilan  aytganda,  uning  intensiv- 
ligi,  asosiy  k o ‘rsatkich,  fokusi,  ruhiy  yoki  ongli  faoliyatini jam laydi. 
A.A .Uxtom skiy  diqqat  m iya  qobig‘ida  qo ‘zgalish  va  dom inant  mar- 
kazidagi  faoliyatning  o ‘ziga  xos jih a tla ri  bilan  b o g ‘liq,  deb  hisob- 
laydi.  X ususan,  konsentratsiya  bu  b ir  vaqtning  o ‘zida  dom inant  bi­
lan b o g ‘liq q o ‘z g ‘alish va m iyaning qolgan hududlarida torm ozlanish 
deb hisoblanadi.

Download 5,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish