‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy psixologiya

TAFAKKURNING BILISH JARAYONI SIFATIDAGI 
MOHIYATI VA NERV-FIZIOLOGIK ASOSI
Inson o‘z  tafakkuri,  ongi  bilan hayvonot  olamidan ajralib  chiqqan 
hamda jahonning hukumdoriga aylangan.  Tafakkur inson bilish  faoli­
yatining yuksak bosqichi hisoblanib, uning yordami bilan atrof-muhitga 
aloqador  qonuniyatlar  ochiladi,  bunyodkorlik  ishlari  ro‘yobga  chiqa- 
riladi, jamiyatning  istiqbol rejalari yaratiladi,  tabiatga nisbatan muno- 
sabat  o‘matiladi.  Ma’lumki,  olamdagi barcha narsalarning yaratilishi, 
loyihasi, tuzilishi, yaqqol ijrosi, g‘oyalar ishlab chiqilishining barchasi 
tafakkur mahsuli bo‘lib hisoblanadi. Taraqqiyot (progress), madaniyat, 
jamiyat,  shaxs  kamoloti  negizida  salohiyat  majmuasi  tarzida  yuzaga 
keluvchi,  rivojlanishning  harakatlantiruvchisi  -   tafakkur  yotadi.  In­
son o‘z tafakkuri, nutqi, ongi mavjudligi tufayli dunyodagi, borliqdagi 
mavjudotlardan ham mazmun,  ham miqdor jihatidan yuksak kamolot 
darajasiga ko‘tarilgan. Xuddi  shu bois  inson tafakkurini rivojlantirish, 
takomillashtirish, ichki imkoniyatlari, mexanizmlarini ro‘yobga chiqa- 
rish taraqqiyotni belgilovchi omil sifatida gavdalanadi.
O u g u n g i kunda biz  insonlar butun yer yuzidagi  o‘ta murakkab 
J - J  telefon  tarmoqlariga  qaraganda  ancha  murakkab  tuzilishdan
iborat bo‘lgan atigi uch funtli inson miyasini 
tadqiq  eta  oldik:  yangi  tug‘ilgan  chaqaloq- 
laming  qobiliyatlaridan  taajjubga  tushdik; 
inson  ongining  vizual  obrazlarini  bir  vaqt­
ning  o‘zida,  parallel  ishlov  berish  uchun 
guruhlab,  keyin  esa  ulardan  qayta  yorqin 
rangli obrazlami yaratuvchi millionlab nerv 
impulslariga  taqsimlovchi  sensor  tizimini 
munosib  baholay  oldik;  inson  xotirasining  umumiy  ko‘rinishi  bilan 
hajmining cheksizligini  va biz tevarak-atrofdan  olayotgan axborotlarga 
ongli  hamda  anglamagan holda osonlik va  zudlik bilan  ishlov berishi- 
mizga  ishonch  hosil  qildik.  Shuning  uchun  insoniyat  vakillari  orasida 
fotoapparat, avtomobil va kompyutemi ixtiro qilgan, atomni parchalagan 
va genetik kodni kashf etgan, kosmik  fazoni zabt etgan va okean tubiga 
sho‘ng‘iy olgan daholaming mavjudligi ajablanarli hoi emas34.