Ózbekiston respublikasi oliy va órta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti

10-mavzu. Noaniqlik manbalari va ularning tasnifi

Аmaliyotda ólchashlarda noaniqlikniing kóplab mumkin bólgan manbalari mavjud bólishi sababli, uni baholash faqatgina matematik ish bólib hisoblanmaydi, balki ólchanadigan kattalikning tabiatini va ólchash jarayonini atroflicha órganishni talab qiladi. Oxir-oqibatda ólchash natijasining noaniqligini baholashning sifati unga qiymat berishda qatnashadigan shaxslarning tushunchasi, tanqidiy baholashi va vijdoniga bogʼliq bóladi.

Noaniqlikni tashkil qiluvchilarning turlari ularning vujudga kelish manbalari bóyicha ólchanadigan kattalikning noaniqliklari va ólchash eksperimentining noaniqliklariga bólinadi.

Ólchanadigan kattalikning noaniqliklari avval-boshdan, eksperimentni ótkazishgacha mavjud bóladi. Ularning qiymatlari eksperimentni ótkazish uslubiyati, ólchaydigan apparaturaning sifati yoki operatorning malakasiga bogʼliq bólmaydi. Ólchanadigan kattalikning noaniqliklari quyidagi omillar bilan shartlanadi.

Odamning ólchash obʼekti tógʼrisidagi tasavvuri uning ongida parametrlar jamlanmasi bilan tasvirlanadigan qandaydir bir modelь kórinishida aks etadi. Modellar bóyicha aniqlanadigan ólchanadigan kattaliklar real obʼektlarning xususiyatlaridan farq qiladi, chunki modelь hech qachon originalning absolyut nusxasi bóla olmaydi. Bu farqlar modelning ólchanadigan kattalikka mos emasligi bilan shartlanadigan noaniqlik bilan ifodalanadi.

Quyida ólchashlar noaniqligining manbalari va ularning klassifikatsiyasi keltirilgan (4.1.1 -rasm).