Õzbеkistоn rеspublikаsi оliy vа õrtа mахsus tа’lim vаzirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti 5320300 «texnologik mashinalar va jihozlar»

k₁ - birlik hajmdagi mahsulot bo’lagini deformatsiyalash uchun zarur ishga teng bo’lgan proportsionallik koeffitsienti;
V- zarra hajmining o’zgarishi.



3.1 - rasm. Qattiq materiallarni maydalash usullari.
a - ezish; b - tilish; v - ishqalash; g - zarba yordamida maydalash.
Yangi sirtlar hosil qilish uchun sarflanadigan ish As yangi hosil bo’lgan sirtlar yuzasi o’zgarishiga proportsional:

As = k₂ F (3.3)

k₂ - birlik yangi sirt yuzasini hosil qilish uchun zarur ishga teng bo’lgan proportsionallik koeffitsienti; F - yangi hosil bo’lgan sirt yuzasi.

Bo’laklashdagi to’liq ish Rebinder formulasi bilan ifodalanadi:
A = Ad + As = k₁ V + k₂ F (3.4)

Maydalash darajasi ( i ) kichik bo’lganda yangi sirt yuzalarini hosil qilish uchun sarflanadigan ishni hisobga olmasa ham bo’ladi. U holda:

A = k₁ V = k₁D³ (3.5)

chunki hajm zarra o’lchamining kubiga to’g’ri proportsional. Ushbu tenglama Kik-Kirpichev gipotezasini ifodalaydi:

Zarrani bo’laklashda bajariladigan ish bo’laklanadigan mahsulot hajmiga proportsional.
Maydalash darajasi (i) katta bo’lganda deformatsiyalash ishini hisobga olmasa ham bo’ladi. Chunki deformatsiyalash ishi Ad sirt yuzalarini hosil qilish ishi As ga nisbatan juda kichik bo’ladi. U holda:

A = k₂ F = k₂ D² (3.6)

Ushbu tenglama Rittinger gipotezasini ifodalaydi: maydalash ishi yangi hosil bo’ladigan sirtlar yuzasi kattaligiga proportsionaldir. Agar (2.4) tenglamadagi ikkala qo’shiluvchini ham hisobga olish talab qilinsa, u holda Bond tenglamasidan foydalaniladi:

A = k₃ = K₃ D^2,5 (3.7)