Zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta maxsus ta’lim vazirligi Islom Karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

2 -misol. Teng elkali tarozida massani o‘lchash. Bu holda m_x massali o‘lchanadigan ob’ekt m_o massali tosh bilan qisman muvozanatlashtiriladi, ular orasidagi farq tarozining massa birligida darajalangan shkalasidan kuzatiladi (7.6-rasm). O‘lchanadigan kattalik massasi m_x= m_o +Δm ga teng bo‘ladi, bu erda Δm tarozi shkalasining ko‘rsatishi.

7.6-расм
Nolga keltirish usuli – bu ham o‘lchov bilan taqqoslash usulining bir turi hisoblanadi. Bunda o‘lchanadigan kattalik­ning va o‘lchovning taqqoslash asbobiga bo‘lgan ta’siri natija­sini nolga keltirish lozim bo‘ladi.



Masalan, elektr qarshi­ligini qarshiliklar ko‘prigi bilan to‘la muvozanatlashtirib o‘lchash.
1-misol. Nolga keltirish usuliga misol qilib,to‘la muvozanatlashadigan o‘zgarmas tok ko‘prigi yordamida qarshilikni o‘lchashni keltirish mumkin. (4.7-rasm). Avvalo, to‘la muvozanatlashadigan ko‘prik yordamida noma’lum qarshilik ko‘prikning muvozanat shartidan topiladi. Ko‘prikning muvozanat sharti esa Kirхgof qonuni bo‘yicha,yoki, kontur toklar metodi bo‘yicha quyidagi ko‘rinishda ifodalanadi:
R₁ R₄= R₂R₃ (4.5)

4.7-rasm.
Mana shu shart (4.5) bajarilganda ko‘prikning sd diagonaliga ulangan gal’vanometrdan o‘tadigan tok (I_g=0) nolga teng bo‘ladi.
A gar ko‘prikning as elkasiga noma’lum qarshilik R_x ulangan bo‘lsa, u holda uning qiymati (1.5) ifodaga binoan quyidagicha aniqlanadi: R_x=R_{2 ,} bu erda R₂ –- qarshilik ko‘prikni muvozanat holatiga keltirish uchun solishtirish elka qarshiligi, esa nisbat elka qarshiligi hisoblanadi.
2-misol. Nolga keltirish usuliga misol tariqasida yana massani teng elkali tarozida aniq o‘lchashni keltirish mumkin (7.8-rasm).

4.8-расм.
Bunda m_x massaga ega bo‘lgan o‘lchanadigan obyekt teng elkali tarozini bir pallasiga qo‘yib uni m_o massali tosh bilan to‘la muvozanatlashtiriladi (m_x=m_o)