‛zbеkiston rеspublikasi oliy va o‛rta maxsus ta'lim vazirligi islom karimov nomidagi

3.5. Elektrodvigatelni tabiiy, ishga tushirish xarakteristikalarini hisoblash va grafigini qurish.
O’zgarmas va o’zgaruvchan tok dvigatellari turli mexanik xususiyatlarga ega va ularning mexanik xarateristikalari turlicha ko’rinishda bo’ladi. Dvigatellarni tabiiy mexanik xarakteristikalari passport kattaliklari bo’yicha tegishli tenglamalar yordamida hisoblanadi. Hisoblash usullari tenglamalar va mexanik xarakteristikalarni ko’rinishiga bo’g’liq bo’ladi. [9]
Masalan: Mustaqil qo’zg’atishli o’zgarmas tok dvigatelni mexanik xarakteristikasi to’g’ri chiziqdan iborat bo’ladi,shuning uchun uni 2ta nuqta bo’yicha qurish mumkin: 1) ω = ω_o ; M = 0. 2) ω = ω_H ; M = M_H.
Demak dvigatelni mexanik xarakteristikasini qurish uchun shu ikkita nuqtani koordinatlarini hisoblash etarli bo’ladi.[8]

3.5.1. O’zgarmas tor dvigatelini tabiiy va sun’iy mexanik xarakteristikalarini hisoblash va grafigini qurish tartibi.
Dvigatelning nominal FIK aniqlanadi:
η_H = P_H10³ / U_HI_H=0.97
Dvigatel yakorining qarshiligi topiladi:
R_Я = 0,5 (1 - η_H) (U_H/I_H)=0.07 [ Om ]
Salt ishlash burchak tezligi hisoblanadi:
ω₀ = ω_HU / (U-I_HR_Я)=191.3 [ rad/sek ]
bu yerda: ω_H = n_H / 9,55=188.5 [ rad/sek ]
Salt ishlash aylanish tezligi aniqlanadi:
n₀ = 9,55 ω₀=1827.3 [ rad/sek ]
Nominal moment hisoblanadi:
M_H = P_H10³ / ω_H =212.2 (N∙m)
Dvigatelning tabiiy mexanik xarakteristikasi 2ta nuqta koordinatlari bo’yicha quriladi: “a” nuqta: ω₀ va M = 0; “b” nuqta: ω_o va M_H
Dvigatelningsun’iyxarakteristikasiham ikki nuqta orqali o’tadi
“a” nuqta: ω₀ va M = 0; “c” nuqta: ω_P va M_H

3.4-rasm: Mustaqil(paralel) qo’zg’atishli O’TDni tabiiy va sun’iy mexanik xarakteristikalari.
bu yerda, ω_P – dvigatel yakoriga qo’shimcha R_P = 6R_Я=0.42
qarshilik qo’shilgandagi burchak tezlik quyidagicha hisoblanadi
ω_P = ω₀ [ 1-(I_H (R₂+R_P) / U_H)] =15.9 [ rad/sek ]