’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Oziqlanish  tiplari.  Hozirgi  vaqtda  mikroorganizmlarni  oziqlanish  tipiga 
qarab  klassifikatsiyalaganda,  e
’tiborni  ularning  energiya  va  uglerod  manbalarini 
o
’zlashtirishiga karatiladi. 
 
1.  Fotolitotrofiya 
—  bu  tipda  ovqatlanuvchi  mikroorganizmlar      yorug’lik 
energiyasini  ishlatib, 
СO
2
  va  anorganik  moddalardan  H
2
O,  H
2
S,  S        hujayra 
moddalarini  sintezlaydi.  Bu  guruhga  tsianobakteriyalar  va  qirmizi  oltingugurt 
bakteriyalar misol bula oladi. 
2.  Fotoorganogeterotrofiya 
—  bu  tipda    ovqatlanuvchi      bakteriyalar  
fotosintezdan  tashqari, oddiy  organik  moddalarni ishlatishi  mumkin. Bu guruhga 
qirmizi nooltingugurt bakteriyalar kiradi. 
3. Xemolitoavtotrofiya 
— bu tipda ovqatlanuvchi mikroorganizmlar   energiyani 
anorganik  birikmalarni  (
Н
2
,  NH
4
,  NO
2
,  Fe
2
+,  H
2
S,  S°,  SO
3
2-
,
 
S
2
O
3
2-,
CO), 
oksidlanishidan  oladi.  Bu  jarayon  xemosintez  deyiladi.  Xemolitoavtotroflar 
hujayrani bor komponentlarini sintez qilishi uchun uglerodni SO
2 
dan oladi. 
Temir 
va 
nitrifiqator 
bakteriyalar 
xemosintezni, 
1887-90 
yillarda 
S.N.Viiogradskiy kashf etgan. 
NH
3
 + 1 1\2 O
2
 
→ HNO
2 
+ Н
2
O + 2.8 105 
HNO
2
 + 1 1\
2 O2 → HNO3 + 0.7 105 
2FeCO
3
 + 1\2 O
2
 + 3H
2
O → 2Fe(OH)
3
 + 2CO
2
 + 1.7 105 
4. Xemoortanogegerotrofiya 
— bu tipda ovqatlanuvchi mikroorganizmlar  kerakli 
energiya va uglerodni organik moddalardan   oladi. Misol qilib, Tuproq va boshqa 
substratlardagi  aerob  va  anaerob            mikroorganizmlarni  ko
’rsatish  mumkin. 
Bularga saprofit, porazit mikroorganizmlar kiradi. 
 
Mikroorganizmlarda  miksotrof  ovqatlanish  tipi  ham  uchraydi.  Bu  tipda 
ovqatlanadigan  mikroorganizmlar  bir  vaqtning  uzida  ham  organik  modda  ham 
mineral birikmalarini oksidlaydi yoki ular uchun uglerod  manbai bo
’lib, karbonat 
angidrid va organik moddalar xizmat qiladi. 
 
Tabiatda  keng  tarqalgan  mikroorganizmlardan  yana  bir  guruhi  metiltroflar 
bo
’lib,  ular  usish  uchun  kerak  energiya  va  uglerodni  bir  uglerodli  moddalardan 

---

(metan,  metanol,  formiat,  metilamin)  oladi.  Ular  boshqacha  C
1
  -  o
’zlashtiruvchi 
formalar (shakllar) yoki metiltroflar deyiladi.