’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Kerakli jihozlar: mikroskop, har xil yoshdagi tugunaklar, buyum oynalari, 
sinka  yoki  fuksin,  spirt  lampa,  shakar,  soda,  no
’xat  yoki  boshqa  dukakdosh 
o
’simliklar urug’i, o’lchovli kolba, voronka, filtr. 
Darsning  maqsadi:  Tugunak  bakteriyalarning  tuzilishini  va  rivojlanish 
tsiklini o
’rganish. 
 
    Ishning borishi: 
 
1.  100ml  suvga  10g  no
’xat  yoki  boqa  dukakdosh  o’simlik  urug’i  solinib, 
dukaklar  yorilgunga  (30  minut)  qaynatiladi.  Eritma  issiq  holicha  100ml  hajmli 
idishga  filtralanadi.  Bu  filtratga  uning  hajmi  100ml  ga  yetguncha  suv  qo
’shiladi 
(suv  qo
’shishdan  oldin  filtrat  kristalik  soda  bilan  neytrallanadi).  So’ngra  bu 
aralashmaga  2g  shakar  va  1.5-2g  agar-agar  qo
’shib  eritiladi.  Shu  tarzda 
tayyorlangan  suyuqlik  Petri  idishlariga  0.5sm  qalinlikda  qo
’yib qotiriladi. Qotib 
qolgan  plastinkaga  tarkibida  tugunak  bakteriyalar  bo
’lgan  suyuqlik  surkaladi. 
Plastinkaga  surkaladigan  suyuqlik  bironta  dukakdosh  o
’simlik tugunagidan siqib 
olinadi.  So
’ngra  Petri  idishi  25-350  issiq  termostatga  qo’yilib,  bir  necha  kun 
saqlanadi.  Bu  vaqt  o
’tgandan  so’ng  Petri  idishidagi  plastinkada  tugunak 
bakteriyalar  koloniyasi  hosil  bo
’ladi.  Koloniyalarni  hosil  etgan  bakteriyalar 
mikroskopda tekshiriladi. 
 
2. Dukakdosh o
’simlikning yosh tugunagidan suvi siqib chiqariladi. Buyum 
oynasiga 
undan 
bir 
tomchi 
tomizib 
mazok 
tayyorlanadi. 
Mazok 
fiksatsiyalangandan  keyin  sinka  yoki  fuksin  bilan  bo
’yalib,  mikroskopda 
ko
’rilganda tayoqsimon bakteriyalar borligi kuzatiladi. 
 
3.  Yaxshi  rivojlangan  (qarigan)  tugunakni  kesib,  suvi  siqib  olinadi  va 
yuqorida  ko
’rsatilgandek,  bakteriyali  preparat  tayyorlanadi.  Bu  preparat 
mikroskopda qaralganda bakteroid deb atalgan shoxlangan formalari ko
’rinadi.