Zbekiston respublikаsi oliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidаgi toshkent dаvlаt pedаgogikа universiteti



Download 2,95 Mb.
bet106/128
Sana23.07.2022
Hajmi2,95 Mb.
#844511
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   128
Bog'liq
39966 Жахон тарихи УМК Сиртки 2- курс

Дольчино кузголони. Кишлокдаги узгаришлар Италиянинг барча худудпарида хам булмаган.Ер эгалиги муносабатлари Пьемонт ва Савойяда, Фриулда, шунингдек, Жанубий Италияда анъанавий тусда ко лад и.
Мамлакат шимолида ХП1 аср урталаридан дахрийлар харакатлари авж олади. Хусусан, дехконлардан етишиб чиккан воиз Сегарелли ахоли орасидаги ваъзларида диний ва дунёвий хужайинлар кирдикорларини фош этиб, уларни уз мол-мулкларидан воз кечиб тенглик жамиятини урнатишга чакиради. Сегарелли 1300-йили Пармада гулханда ёндирилади. Унинг фаолиятини эса шогирди Дольчино давом эттириб, уз чикишларида чириган католик черковининг якин халокатини башорат кила бошлайди. У 1304-йили Альп тоглари этагида Пьемонтнинг Верчелло округида атрофдаги ер-мулкларни тенг таксимлаш ниятида уз тарфдорларини туплаб кургон ташкил этади.
Верчелли епископи кузголончи дехконларга карши салиб юриши эълон килганида, Дольчино уларни тогга олиб кетади. Дольчино уз лашкари билан 1306-йкли Цебелло тогига утиб, у ерда мустахкам кургон яратади. Папа Климент V нинг чакириги билан йирик кушин тузган сеньорлар кузголончиларни 1307-йилнинг мартида енгадилар.
Жанубий Италия ХП-ХИ1 асрларда. Жанубий Италия узининг ижтимоий- иктисодий тараккиётида мамлакатнинг бошка худудларидан кескин фарк килган. Маълумки, XI асрдан Игалиянинг жанубини нормандлар эгаллайди. Византияликлар ва лангобардлар орасидаги можаролардан фойдаланган Роберт Гвискар Аппенин ярим оролининг жанубини тулик босиб олади. 1071-йили византияликлар Италиядан бутунлай суриб чикарилади. Нормандлар лангобардлар эгаллаган вилоятларни хам гортиб оладилар. Гвискарнинг укаси Рожер араблардан Сицилияни олишга муваффак булади. Унинг угли Рожер II курашни давом эттириб, 1130-йили Сицилия ва Жанубий Италия киролиг а айланади.
Нормандлар узлари ташкил этган Сицилия кироллигида кучли марказлашган хокимият урнатадилар. Киролликдаги шахарларнинг уз- узини бошкариши хукукдари чеклана бор ил адм. Йирик зодагонларнинг катор имтиёзлари ва хукукдари бекор килинади. К»рол сиёсатини майда рицарлар табакаси ва черков куллайдн. К^ролнинг даромадларини хукмдорнинг куп сонли домеплари, солик ва туловлар, яхши ривожланган савдо таъминлаган.
Сицилия кироллиги тарихида Фридрих II нинг бошкаруви мухим боскич хисоблапиб, у уз кул остида Мукаддас Рим империяси ва Жанубий Италия кироллигини бирлаштиради.
Фридрих II узига хос, бошкаларга ухшамайдиган император булган. Сицилияда Шарк ва Fap6савдо йуллари кесишган, Византия, Араб ва Европа маданиятлари коришган худудда тугилиб вояга етган Фридрих Сицилия кироллигини “куз гавхари” деб атаб, уз мулютарининг маркази хисоблаган. Фридрих киролликда чекланмаган хукукга эга булиб, замондошларини хайрон колдирган шаркона хашамлар орасида яшаган. У уз даврининг энг маълумотли кишиларидан булиб, замонасининг таникди файласуфлари, математиклари билан ёзишмапар олиб борган. Фридрих II динга нисбатан локайд муносабатда булган. Уч дин асосчцлари Мусо, Исо ва Мухаммад пайгамбарларни алдамчилиги хакидаги ривоятни Фридрих яратган деган тахминлар бор. Шунга карамасдан, у дахрийларга нисбатан шафкатсиз булган, уларни гулханда ёндирилишини Европада биринчи булиб конунлаштирган.
Фридрих II уз утмишдошлари сингари, рицарлар ва черковга таяниб Сицилия кироллигини кучли марказлашган давлатга айлантиришга интилган. Бу жараёнга 1231-йили чикарган кироллик конуняари туплами - “Мельфий конституцияси” хизмат килиши лозим эди. Унга кура шахарларда сайланган амалдорлар бошкаруви бекор килинади. Баронларга киролнинг рухсатисиз кальалар куриш, танга зарб этиш, курол такиб юриш ва хатто никохга кириши таъкикланади. Давлат маъмуриятидаги деярлик барча амалдорларга маош тайинланади. Кисман араблардан, кисман рицарлардан тузилган ёлланма кушиннинг роли ошиб, баронларнинг харбий хизматлари хам уз ахамиятини йукотади. Кучли денгиз флоти тузил ади.
Фридрих нормандлардан фарклирок, черковга ер-мулк ва имтиёзларни меъёрида инъом этган. Сицилия рухонийларининг папа билан узвий алокаларини чеклаб, черковни давлат сиёсатига буйсунадиган ташкилотга айлантирган.
Фридрих II учун Сицилия, унинг Шимолий Италия шахарлари ва папага карши курашица моддий таянч вазифасини утаган. Шунинг учун император ундан имкон даражасида купрок маблаг ундиришга интилган. Нормандлардан колган тулов ва божлар тизимини, у ер солиги ва кушимча соликлар билан тулдиради. Ипак, туз, металл ва дон савдосига давлат
монополиясини жорий этади. Сицилияликларга уз эхтиромларини баён этган Фридрих мактублари сунгида, одагда, мамнуният билан шошилинч пул тулашлари лозимлигини буюргап.
Ер эгалиги Х1-ХШясрларда. Нормандлар истилоси Жанубий Италияда секин руй бераётган ер эгалиги муносабатлари ривожини тезлаштиради. Нормандлар йулбошчилари уз якинларига, хатто оддий аскарларга, шунингдек, католик черковига махаллий зодагонлардан мусодара килинган ерларни, карам дехконлар и, ижарачилари ва хатто майда ерли дехконлари экинзорларн билан кушиб, таксимлаб беради. Норман хукмдорларидан сунг Фридрих Ц кочок карам дехконларни топиб, хужайинларига кайтариш хакида конунлар чикариб, зодагонлар манфаатани химоя килаци. Шу сабаблн Шимолий Италияда ХШ асрда дехконлар оммаси шахсий эркинлик олган бир пайтда, жанубда крепостной карамлик авжи; а чикади. Пекин эркин дехконларнинг хаммаси хам карамликка тушмаган. Йирик эр эгалари ишчи кучига катта эхтиёж сезганидан ижаранинг турли шакллари кулланилган. Жумладан, ёзма шартнома асосида нжарага ер олган дехконлар уз эркинлигинн узокрок сахлайдилар. Куп сонли булмаса-да, эркин аллод эгалари тоифаси хам саклаб колинади. Мустахкам кургонларда яшаган дехконлар жамоаларияинг карамликка тушмасликка интилишлари хам жараённи сусайтирган.
Фридрих II нинг Итглим шахарлари билан кураши. Фридрихнинг асосий мак>-ади империя хамда герман ва Жанубий Италия мулкларини богловчи Шимолий ва У рта Италия учун кураш тусини олади. Лекин Германия, Шимолий Италия ва Сипилиянинг император хукми остида бирлашуви папалик учун хавф тугдириши хпубхасиз эди. Колаверса, Фридрихнинг дунё микёсидаги империя тузиш режасига хам напаликнинг Европада хукмронлик кш.иш истаги мос келмасди. Шунинг учун, папалар Италия коммуналарининг Фридрих II га карши курашини куллайдилар.
Император Италия шахарларининг барча сиёсий-иктисодий эркинликларини тугатиб, уз хокимиятига буйсундириш. Шимолий ва Урта Италияда Сицилиядаги давлат тузумини жорий этишни режалащтирган. Унинг сиёсати мувафаккияти Италия коммуналари иктисодий кудратини бутунлай йукка чикариши лозим эди. Фридрихнинг максадларини руёбга чикишша каршилик курсатиш учун 1226-йили Милан бошчилигида “Ломбардия лигаси” кайга гузилади.
Фридрих 1237-йили Ломбардия лигаси кушини устидан галаба козониб, лига етакчиларидан сузсиз итоат этишни талаб кллганида, унга: “Биз сиртмок, очлик ва гулханлардан кура кулимизда килич, калкон, найза ёки ук-ёй билан хапок булишини афзал курамиз” - деб жаЕоб берищган.
Айни пайтда, Фридрих II ва уни икки марта черковдан четлатган папа Г ригорий IX урта-.идаги кураш хам авжига чикади. Императорнинг мухолифлари бу борада публицистикадан фойдапанишса, Фридрих II
Европа кироллари ва зодагонларига мурожаат этиб, уларнинг ёрдамида узбошимча, итоатсиз фукароларни жазолаш ва черковнинг кудратини жиловлаш максадида уруш олиб бораётганлигини таъкидлайди.
Фридрих II кушннлари томонидан камал килинган Римда Григорий IX нинг вафотидан сунг сайланган папа Иннокентий IV 1245-йили Лионда умумжахон йигинини чакириб, Фридрих II ни тахтдан четлатилганини эълон килади. Орадан уч йил утиб, император кушини Парма шахри лашкари томонидан тор-мор этилади. Куп утмай, 1250-йили Фридрих вафот этади. Унинг улкан империя тузиш учун кураши самарасиз тугайди. Сицилия кироли Манфред папа ёрдамга чакирган Прованс графи, кирол Людовик IX нинг укаси Карл Анжуйский билан жангда халок булади. Набираси Конрадин Жанубий Италия учун курашни давом этгириб, 1254- йили Карл томонидан асирга олиниб катл эгилади. Шу тарика, Сицилия кироллигида Анжулар сулоласи хокимияти урнатилади.
Сицилия туни”. Неаполитан кироллигн. Жанубий Италия ва Сицилия чет боскинчиларнинг янада огиррок зулми остида колади. Карл узи билан келган зодагонларга ер-мулкларни кайта таксимлай бошлайди. Карл ахолидан олинадиган соликларни янада купайтириб, илгари ахён- ахёнда олинадиган туловларни хам мунтазам соликка айлантиради. Маблаг туплаш борасида кирол киймати паст гангалар зарб килишдан хам тоймайди. Карл катта карз олган Венеция ва Флоренция савдогарларига киролликда куплаб имтиёзлар бериши, уларни савдо ва банк ишларини кулга олишга, бу эса, уз навбатида, иктисодга катта салбий таъсир курсатишига олиб келади. Пойтахтни Палермодан Неаполга кучирилиши хам ахолининг нарозилигига сабаб булади.
Палермода 1282-йилнинг 31-мартида куккисдан кузголон бошланади. Унга француз аскарларининг байрамга тупланган аёлларни хакорат килиши туртки беради. Палермо ахолиси “Французларга улим!” - деб хайкириб, зулм утказган барча французларни кириб ташпайдилар, - деб ёзади йилномачи.
Кузголон Сицилиянинг бошка шахарлари ва кишлокларига хам таркалади. Кейинчалик кузголоннинг тартибли бошлангани хакида ривоят яратилганида, унга кечки ибодатга черковда кунгирок чалингани билан чакирилган, деб (шу сабабдан “Сицилия туни”) изох беришган.
Карл Мессинани камал килади, лекин жасорат билан курашган ахоли таслим булмайди. Сицилия зодагонлари харакат бошкарувини кулга олиб, Арагон кироли Педрони (Макфреднинг куёви) ёрдамга чакиришади. Узок урушлар бошланиб, унинг асосий жанглари денгизда кечади. Сицилияда эса, 1302-йилдан Арагон сулоласи хукмронлиги урнатилиб, Анжулар кул остида факат Жанубий Италия - Неополитан кироллиги колади.
Икгисодий юксалиш. Марказий ва Шимолий Италиядаги иктисодий тараккиётнинг юкори даражаси, уларда бошка мамлакатларга нисбатан капиталистик ишлаб чикариш муносабатларини эрта вужудга
келишини таъминлайди. Илгор шахарларда, жумладан, Флоренциянинг мовут тукиш хунармандчилигида янги жамиятнинг куртаклари ХГУ-ХУ асрлардаёк намоён булади. Шахарникг гукимачилик цехдари бой савдогарлар ташкилотига айланиб, улар савдодан тупланган капитални саноат ишлаб чикаришга куядилар. Савдогарлар тузган савдо-банк компаниялари юкори сифатли инглиз ва испан жунидан кимматбахо мовут тукншни йулга куйиб, тайёр махсулотни ташки бозорга чикара бошлайди.
Айни мовутчиликда илк капиталистик манифактура ташкил этилиб, унда ишчи кучи товарга, асосий мак,сад эса кушимча даромад олишга каратилади. Манифактурада кул мехнати хукмронлик килган, аммо мехнат жараёнининг турларга булиниши ишлаб чикариш унумдорлигини кескин оширади. Манифактурада хар бир ишчи факат битга иш билан машгул булган. Айрим ишчилар жунки тозаласа, бошкалари уни козонлардаги сувда кайнатган, учинчилари жунни ювишса, туртинчилари уни титганлар, бешннчилари тараганлар ва х.к. Флоренциянинг марказий устахоналарида ,, 20 га якин иш турлари бажарилган. Мовут тукишнинг кейинги жараёнлари шахар ва унинг атрофларида яшайдиган ёлланма ишчиларнинг уйларида бажарилган.
Венеция ва Гену яда манифактуравий ишлаб чикариш камасозликдан бошланади. Жумладан, Венециядаги давлат устахоналарида 1500-2000 ишчи банд булган. Сохада шугулланган хусусий шахслар компанияларга бирлашганлар. Улар кемалар курилишига куйган маблагларига караб, унда уз хиссаларига эга булишган,
Капиталистик ишлаб чикариш элементлари тог-кон саноати сохасида хам пайдо булган. Бу сохада хам иштирокчиларнинг уз хиссалари булган. Маош ишга жалб килинган ёлланма ишчиларга бажарган ишларига караб туланган.
Чомпи кузголони. Мануфактураларда ишчилар шафкатсиз мехнат килдирилган. Иш куни, одатда, 14 соатгача давом этган, иш хаки эса паст булган. Ишчилардан турли жарималар олинган.
Флоренциядаги иктисодий-ижтимоий ахвол ёлланма ишч(шар - чомпилар кузголонига сабаб булади. Кузголон 1378-йилнинг июнида бошланиб, унда шахардаги кичик цехлар аъзолари, катга цехдарнинг тула хукукли булмаган хунармандлари хам иштирок этади. ХУкУмат чомпилар камал килган саройдан кочиб кетади. Янги хукумат тузилиб, унга жун титувчилар назоратчиси, аслнда хоин булган Микело ди Ландо бошчилик килади. Хукуматга чомпилардан ташкари кичик ва катта цехлар вакиллари хам киритилади. Янги хукумат учта цех, жумладан, чомпилар цехини ташкил этади.
Лекин янги хукумат ёлланма ишчилар ахволини яхшилай олмайди. Бой ишбилармонлар уз цехларини ёпиб куядилар. Шахарга дон келтириш кескин камайиб, чомпилар очликдан кутила олмайдилар.
Бу орада чомпилардан кичик цехларгина эмас, кузголон натижасида уз цехлари булишига эришган тикувчилар ва буёкчилар хам ажралиб, ёлланма ишчилар яккаланиб коладилар. 31-августда сарой олдида тупланган чомпиларга хуку мат харбийлари хужум килади. Намойишга йигилган ёлланма ишчилар таркатилиб юборилади.
Тираниянинг урнатилиши. Италияда бошланган иктисодий ривожланиш турли тоифалар орасидаги зиддиятларни кучайишига олиб келади. Иктисодий кийинчиликлар туфайли вужудга келган мураккаб вазият, халк кузголони ёки харбий хавф шахарларнинг нуфузли табакаларини ундан чикиш йулларини ахтаришга мажбур этади. Улар уз мавкеларини сакдаб колиш учун бошкарувда шахсан катнашишдан воз кечиб, омадли подеста “халк капитани” ёки харбий саркарданинг якка хокпмиятини куллайдилар. Дастлаб, бу каби хокимлар мяълум муддатли ёки умрбод сайланса, кейинчалик улар уз хокимиятларини меросий килишга эришадилар. Шу тарика, Шимолий ва Урта Италия шахар- давлатларида Х1П аср охири-ХГУ асрда тирания ёки сеньория бошкарув усули вужудга келади.
Айрим тиранлар таникди оилаларга мансуб булганлар. Жумладан, Миланда XIV аср бошларидан Висконтилар оиласи вакиллари хокимиятни эгаллаб, давлатни деярлик бир аср бошкарадилар. Аксари тиранлар бой савдогарлардан, тадбиркор ва банкирлардан чиккан. Хусусан, Флоренцияда Медичилар - банкирлар оиласи XV асрдан юксала бошлаган. Улар факат Италияда эмас, Франция, Германия, Венгрия ва бошка мамлакатларда хам савдо-тижорат, молия фаолиятини олиб борганлар. Козимо Медичи шахарнинг бой зодагонларига таяниб, 1434-йили бошкарувни кулга олади. Шу зайлда Флоренцияда Меднчиларнинг 300 йилдан зиёд давом этгаи тиранияси урнатилади.

Download 2,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   128




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish