Zbekiston respublikasi oliy va o ‗ rta maxsus ta`lim vazirligi


TINCHLIK DAVRIDAGI QAHRAMONLIK



Download 4,25 Mb.
Pdf ko'rish
bet144/292
Sana03.01.2022
Hajmi4,25 Mb.
#313213
1   ...   140   141   142   143   144   145   146   147   ...   292
Bog'liq
Erkin Vohidovning so`z qo`llash mahorati-To`plam

TINCHLIK DAVRIDAGI QAHRAMONLIK 

Maxfuza TUYCHIEVA,  

 pedagogika fanlari bo„yicha falsafa doktori (TDTU) 

 

Dars  o‗ziga  xos  ijodiy  jarayon.  Yangi  usul  va  vositalar,  metod  va 

yondashuvlar  mavzuning  o‗ziga  xosligdan  kelib  chiqib  tanlansa  va  me‗yorida 

qo‗llansa,  mashg‗ulotning  samaradorligini  oshiradi.  So‗z  san`atining  mo‗jizali 

jozibasini,  inson  ruhining  faqat  ozuqasinigina  emas,  balki  dog‗  qoplangan  qalbni 

tozalovchi  vosita  ekanligini  o‗quvchiga  anglatish, his  ettirish  uchun xizmat  qiladi 

[2].  Ozod  Sharafiddinov  tomonidan―...shoirona  tafakkur  qilish,  obrazlar  bilan 

o‗ylash qobiliyatiga ega‖deb ta‘riflangan shoir Erkin Vohidov ijodi  o‗quvchining 

ruhiy  olamiga  ta`sir  etib,  shaxsni,  shaxs  vositasida  millatni  tarbiyalashga  hissa 

qo‗shishi mumkin bo‗ladi. Shoir tinchlikni, erkni kuylash bilan insonni ulug‗laydi. 

O‗zligiga  ega  shaxsni  tarannum  qilgan.  Bu  esa  o‗z  davrda  katta  jasoratni  talab 

qilgan.  Ch.Aytmatov  ta‘biri  bilan  aytganda,  tinchlik  davrdagi  qahramonlik 

kelajakni yo‗q qilishga tahdid solayotgan har qanday xavflarni yengib o‗tishdir [3, 

11]. 


O‗zbekiston  qahramoni,  Xalq  shoiri  Erkin  Vohidov  serqirra  qalam  sohibi 

dir.  U  aruzga  qayta  jon  bag‗ishlagan  lirik  shoir,  rang-barang  mavzudagi  ko‗plab 

dostonlar  muallifi,  taniqli  dramaturg,  «Donishqishloq  latifalari»  turkumi  bilan 

o‗zbek  adabiyotiga  Matmusa  timsolini  olib  kirgan  o‗ziga  xos  hajviyotchi,  jahon 

adabiyotining  eng  noyob  durdonalarini  o‗zbek  tiliga  mohirona  o‗gira  olgan 

mutarjim sifatida el ardog‗iga sazovor bo‗lgan adib. ―She`riyat ikki hissa kuchlidir, 

agar u shoirning yurak qo‗ri bilan yozilsa, va shaxsiy ibrati bilan mustahkamlansa, 

-  deb  yozgan  edi  Qaysin  Quliev.  –  Mening  e`tiqodim  shu:  shoir  og‗ir  damlarda 

vatani  uchun  og‗ir  damlarda  oldingi  saflarda  bo‗lishi  kerak.  Qo‗rqoqlik  va 

loqaydlik  shoirlarga  yot  xislatdir.  Bu  ona  tilida  tasavvur  qilishni  bilmaslik  va 

jozibasini  his  eta  olmaslikka  o‗xshaydi  ―Erkin  Vohidov  ijodi  ana  shunday:  yurak 

qo‗ri bilan yozilgan, shaxsiy ibrat bilan mustahkamlangan.  

Umumta`lim  maktablarining  5-6-11-sinflarida  shoir  qalamiga  mansub 

―Nido‖dostoni, ―O‗zbegim‖qasidasi, ―Ruhlar isyoni‖ dostoni  o‗rganiladi. Nafaqat 

shoir  ijodi,  balki  o‗zbek  adabiyotida  ham  o‗ziga  xos  mavqega  ega  bu  asarlarni 

bog‗lab  turadigan  umumiy  jihati-tarixga  marojaat  qilinganidir.  Ibrohim 




280 

 

Haqqulning  ―Adabiy  an`ana  va  shoirlik  imkonlari‖nomli  maqolasida  fors-tojik 



adabiyoti,  klassik  adabiyotning  G‗afur  G‗ulom  ijodiga  ta`siriga  to‗xtalib,―tarixiy 

xotira, tarixiy g‗urur,tarixiy ideal, milliy  o‗zlik – bularni G‗afur G‗ulom va uning 

ruhdoshlari  yurak  qa‘rida  asrab-avaylashgan.  Ular  uchun  mumtoz  adabiyot 

o‗zlikdan uzilmaslikning oltin zanjiri hisoblardi‖[4, 28] deb yozadi. 

So‗z  Erkin  Vohidov  G‗afur  G‗ulom  bilan  qay  darajada  ruhdosh  bo‗lishi 

masalasi haqida emas,balki ularning ijodlarida tarixdan g‗ururlanish, qalamga olish 

bilan  u  orqali  so‗z  san`atini  namoyon  qilganliklarini  ko‗rsatib  berish  va  uni 

o‗quvchiga etkazib berish xususida boradi.  

Erkin  Vohidov  ijodini  o‗tish  adabiyot  o‗qituvchisi  uchun  doimo  zavqli  va 

...oson  ko‗ringan.  Xususan,  ―O‗zbegim‖  qasidasidan  parchalar  yod  olgan  6-sinf 

o‗quvchisiga  ―Qasidada  tilga  olingan  buyuk  zotlarning  qaysi  fanlarga  hissa 

qo‗shganliklarini  muhokama  qilish‖deb  qasidada  tilga  olingan  har  bir  allomaning 

ilm-fanga  qo‗shgan  hissasini  qayd  etish  bilan  darsni  davom  ettirishadi.  Lekin 

mavzuni  bu  tarzda  tashkillashtirish  badiiy  asar  ta`sirini,  undan  oladigan  zavqni 

kamaytirib,  shoir  mahoratini  juda  jo‗n  qilib  qo‗yadi.  Adabiyot  darsida 

allomalarimizning  qanchalik  buyuk  ishlarini,  mehnatlarini  bilish  ahamiyati 

shoirning so‗z qo‗llash bilan mahoratini anglashdan a‘lo bo‗la olmaydi. Adabiyot 

darsi  tarix  darsi  emaski,  asosiy  e`tibor,  darsning  kattagina  qismi  globusni  kim 

kashf  qilganligi,  algebra  faniga  kim  asos  solganligi,  yulduzlar  jadvalini  kim 

tuzganligiga  qaratilsa.  Erkin  Vohidov  ijodini  o‗rganishda,  davlat  ta`lim 

standartlarida  ko‗zda  tutilgan  bilish,  malaka  va  ko‗nikmalarni  o‗quvchilarga 

to‗laligicha  yetkazishda  darsni  tashkil  etishda  tanlangan  usul,  topshiriqlar  badiiy 

so‗z qo‗llashdagi ijodkor san`atini ochishga yo‗naltirish muhimdir. 

―Nido‖,  ―Ruhlar  isyoni‖  dostonlarini  o‗tishda  darsni  an`anaviy  usulda 

tashkillashtirish  tavsiya  etiladi.  ―Ruhlar  isyoni‖dostonini  o‗rganishda  quyidagi 

savol va topshiriqlardan foydalanish mumkin: 

1.

 

Nima  uchun  shoir  dostonda  asosan  yetti,  sakkiz  bo‗g‗inli  barmoq 



vaznidan foydalangan? 

2.

 



Xalq  dostonlaridagi  qaysi  qahramon  holatida  yetti  bo‗g‗inli  barmoq 

vazni  ishlatilgan.  Uning  holati  bilan  Nazrul  Islom  holatini  taqqoslang  (Izoh:  xalq 

og‗zaki  ijodida  tasvir  etilayotgan  voqea  va  holisa  tezlashgan  holatlarda  yetti 

bo‗g‗inli  she`rlardan  foydalaniladi.  Shoir  qahramonning  ruhiy  holatini  chuqur  his 

etadi va uni o‗quvchiga ham yuqtira biladi) 

Darslikda  dostondagi  rivoyatlar  berilmagan.  Ularsiz  asar  ruhini  to‗la  his 

qilish  dargumon.  Shu  sababli  ―Abadiyat  haqida  rivoyat‖ni  muqaddimadan  so‗ng 

o‗qib  berish  tavsiya  etiladi.  Dars  tayyorlanish  jarayonida  o‗qish  ohangi  asar 

mazmuniga  tushadigan  o‗quvchini  tanlab,  uni  o‗qishga  hozirlash  mumkin.  Ikki 

ishtirokchi  tomonidan  o‗qilganda  rivoyat  keraklicha  ajralib  turadi.  Oldindan 

tayyorgarlik  esa  umumiy  uyg‗unlikni  ta‘minlaydi.  Sinfdagi  o‗quvchilarni  shoir 

ta`siriga  tushishiga  yordam  beradi.  Navbatdagi  savol  aynan  rivoyatdan  kelib 

chiqadi: 

Hayot esang  

Hayot esang avvalo, 



281 

 

Ham shavq bilan, 



Ham dard bilan 

O‗tar ekan bu damlar. 

Omon bo‗lsin. 

Sen anglagan, 

Seni anglar odamlar 

Shoir nima uchun asar muqaddimasini yuqoridagi satrlar bilan tugatgan? 

4. Nazrul Islom taqdirining fojiali sahnalariga rivoyatning qanday aloqasi bor? 

Uyga  vazifa  sifatida  ―Fidoyilik  to‗g‗risida  rivoyat‖,  ―Jaholat  to‗g‗risida 

rivoyat‖larni o‗qish va asar qahramoniga bog‗liq jihatlarini ifodalashni topshirish 

mumkin. 


Nazrul Islom bu dunyoda 

Etmish besh yil yashadi. 

Ammo 

O‗ttiz ikki yoshda  



Bu dunyoni 

Tashladi. 

 

Shoir  bu  o‗rinda  nima  uchun  ―tashladi‖so‗zini  qo‗llagan?  Shuningdek, 



o‗qituvchi  shoir  ―ilhom  otli  pok  ziyoga  go‗dak  qalbi  yo‗g‗rildi‖kabi  iboralar,―oq 

o‗rgamchak‖kabi  metaforalardan  foydalanganligiga  o‗quvchi  diqqatini  qaratishi 

bilan Erkin Vohidov mahoratini anglatishga, his qildirishga erishishi mumkin.  

Foydalanilgan adabiyotlar : 

1.

 

Vohidov  E.  Ruhlar  isyoni.  –  T.:  Adabiyot  va  san`at  nashriyoti,  1980.– 



B.141.  

2.

 



Madaev O. So‗z sehri. – T.: Ma‘rifat, 2007. 25iyul. 

3.

 



Aytmatov Ch. Shoirning fazosi.Til va adabiyot ta`limi, 2018. 7-son.  

4.

 



 Haqqul  I.  Adabiy  an`ana  va  shoirlik  imkonlari.Til  va  adabiyot  ta`limi, 

2018. 9-son.  

5.

 

To‗qliyev  B.,  Karimov  B.  ,Usmonova  K.  Adabiyot.  11-sinf  uchun  darslik-



majmua. –T.: O‗zbekiston milliy ensiklpediyasi, 2018. – B. 200.  


Download 4,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   140   141   142   143   144   145   146   147   ...   292




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish