‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi

10 ‘sha asar, 203-bet.

2 0 ‘sha asar, 204-205-betIar.

404

---

undaydi.  Xususan,  u  “Mahbub  ui-qulub”  asarida  ilm  o‘qib  uni 

ishlatmagan  kishi  urug‘  sochib  hosilidan  bahra  olmagan  kishiga 

qiyoslanishini aytib o‘tadi.

Alisher Navoiy asarlarida zamonaviy pedagogika fani asoslari 

qatorida muhim o‘rin tutuvchi omil o‘z-o‘zini tarbiyalash masala- 

sining mohiyati ham yoritiladi. Bu borada bildirilgan fikr mazmu- 

niga ko‘ra, bolaning o‘zi yo‘l qo‘ygan xato va kamchiliklarini o‘zi 

anglab olishi hamda ulami bartaraf etish uchun imkoniyat yaratish 

zarur.

Yuqorida bayon etilgan fikrlar mazmunidan anglanadiki, allo- 

ma o‘z davrida ilm olish tamoyillarini to‘g‘ri ko‘rsatib, shuningdek, 

ta’lim  tizimi  mohiyatini  ham  yoritib  bera  olgan.  Alisher Navoiy 

tomonidan  asoslangan  ta’lim  tizimi  o‘zida  quyidagilarni  aks 

ettiradi:

a) maktab yoki madrasada tahsil olish;

b) olim, hunarmand yoki san’atkorlarga shogird tushish asosida 

ta’lim olish;

d) mustaqil ravishda ilm o‘rganish.

Yoshlarga chuqur bilim hamda axloqiy tarbiya berishda mual- 

limlaming roli beqiyosdir.  Muallimlik faoliyatini  olib borish  o‘ta 

mas’uliyatli va sharafli, ayni vaqtda murakkab ish sanaladi. Ushbu 

faoliyatni  samarali  yo‘lga  qo£yish  mudarris  hamda  ustoz-murab- 

biylaming  muayyan  talablarga  to‘laqonli  javob  bera  olishlariga 

bog‘liq.  Eng  muhim  talab  -  ulaming  chuqur  bilim  va  yuksak 

ma’naviy-axloqiy  sifatlarga  ega  bo‘lishlaridir.  o‘qituvchining 

samarali  o‘qish  (ta’lim  berish)  yo‘llari  va  ulaming  mohiyatidan 

xabardor boiishi ham nihoyatda muhim.

Mutafakkir  o‘qituvchining  hurmatini  qay  darajada  yuqori 

baholasa, uning shaxsi va faoliyatiga nisbatan talabni shu darajada 

oshiradi.  Ayniqsa,  madrasa  mudarrislarining  bilimli,  fozil,  dono, 

kamtar  va  ma’naviy  jihatdan  pok  boiishlarini  talab  etadi.  Bu 

boradagi qarashlarini quyidagicha ifoda etadi: “Mudarris (dars be- 

ruvchi) kerakki, g‘arazi mansab bo‘lmasa va bilmas ilmni aytishga 

urinmasa,  manmanlik  uchun dars  berishga  havas  ko'rgizmasa va 

olg'irlik  uchun  gap-so‘z  va  g‘avg‘o  yurgizmasa,  nodonlikdan 

sallasi  katta  va  pechi  uzun  bo‘lmasa,  gerdayish  uchun  madrasa

405

---

ayvoni  boshi  unga  o‘rin  bo‘Imasa.  Yaramasliklardan  qo‘rqsa  va 

nodonlikdan qochsa, nainki:  o‘zini olim bilib, necha nodonga turli 

xil  fisq  ishlami  mumkin,  balki halol  qilsa:  ishlami  qilmoq  undan 

sodir bo‘lsa va qilar  ishlami  qilmaslik  unga  qoida va odat bo‘Iib 

qolsa. Bu mudarris emasdir, yomon odatai tarqatuvchidir”.