Ўзбекистон республикаси олий ва

Didaktikaning vaziflari va rivojlanish tarixi.

Didaktika – ta'lim nazariyasi tushunchasini anglatadi. Ta'lim nazariyasi ta'lim – tarbiya jarayonida amal qilishi shart bo'lgan tamoyillar, ta'lim usullar, ta'lim – tarbiya shakllari va pedagogikadagi asosiy tushunchalarni o'z ichiga oladi.

Didaktika – yunoncha so'z bo'lib, “didasko”, ya'ni o'qitish, o'rganish ma'nolarini beradi. Didaktika pedagogikaning ta’lim nazariyasi qismi bo`lib, unda o`qitish, dars, darsga qo`yilgan pedagogik talablarga javob beradi.

Ta'lim – insoniyat tajribasining ma'lum tamonlarini, ya'ni talabalar ijtimoiy taraqqiyotining hozirgi talablariga muvofiq darajada bilim va tarbiyaga ega bo'lishlarini ta'minlaydigan faoliyatdir. Ta'limdagi yutuqlar, avvalo o'qituvchi - mutaxassisning bilim darajasiga, layoqat va o'z fanini chuqur bilishiga, yetkazsh mahoratiga bog'liq.

Mutaxassis pedagogik muloqat ustasi bo'lish psixologik – pedagogik va uslubiy bilim va malakalarni egallashi, har xil pedagogik vaziyatlarni zudlik bilan o'rganish va baholash, pedagogik ta'sir ko'rsatishning maqbul usuli va vositalarni tanlay olish qobiliyatiga ega bo'lishi kerak.

Didaktikaning tatqiqot ob'ekti ta'lim – tarbiya jarayonidr.

Didaktikaning tatqiqot fani ta'lim – tarbiya jarayoni tashkil etuvchi – ta'lim – tarbya oluvchi“, “ta'lim – tarbiya beruvchi”, “o'quv dastur, darslik va boshqa didaktik materiallar” hamda “o'qitishning usul va uslublari”, “o'qitishning texnik vositalari” orasidagi funktsional aloqadorliklardir.

Ta'limning asosiy vazifasi shaxsni ilmiy bilimlar, ko'nikma va malakalar bilan qurollantirishdan iborat. Ta'lim inson bilish faoliyatining bir turi sifatida, ta'lim oluvchilarda bilim, ko'nikma va malakalar hosil qilish, ularda dunyoqarash, fikr va e'tiqodlarni shakllantirish hamda qobiliyatlarni o'stirishga zamin yaratadi.

Ta'lim ikki tamonlama xarakterga ega bo'lgan o'qtuvchi va talaba (talaba)larning birgalikdagi faoliyatidir.

Bilimlarni amalda br necha bor qo'llanilishi ko'nikmalarni hosil bo'lishiga olib keladi.

Ko'nikma – bu o'zlashtirib olgan bilmlar asosda amalga oshrladigan va amaliy jihatdan maqsadga muvofiq harakterlarga tayyorlikda ifodalangan ongli faoaliyatdir.

Ko'nikmalarni bilmlar bilan aralashtirib yuborish yaramaydi. Har qanday ko'nikma asosida bilim yotadi. Bilimlar fikr – mulohazalarda, ko'nikma esa hatti harakatlar aqliy yoki jismoniy bo'lishi mumkin. Malaka – muayan usul bilan bexato bajariladigan, o'rganib qolgan avtomatlashgan ongli harakatdir.Malaka bir hatti - harakatning o'zini bir xil sharoitda ko'p marta takrorlash natijasida hosil qilinadi. Malaka qanchalik puxta bo'lsa, odam ishi shunchalik tez yo'lga qo'yadi. Malakalar turlicha bo'ladi, chunonchi o'quv malakalari – o'qish, sezish, og'zaki hisoblash va boshqlar; mehnat malakalarini ish qurollari bilan ishlash, materiallar hamda texnika bilan muomalada bo'lish va xokazolar. Harakat malakalari – yurish, yugirish va boshqlar. Ko'nikma kabi malakalar ham egallagan bilimlar asosida hosil qilinadi. Ko'nikma va malakalar o'rtasida farqli tomonlari bor. Xususan, talabalar tomonidan o'zlashtirilgan ko'nikma va malakalar har xil tavsifda bo'ladi.

Qadim zamonlardayoq jamiyatning yetuk kishilari o'qitish ishining tashkil qilishning ijtimoiy taraqqiyot ehtiyojlariga javob beradigan shakllarini topishga uringanlar. Natijada XVI asrning oxiri XVII asrning boshlarida yashab ijod etgan buyuk chex pedagogi, didaktika – ta’lim nazariyasiga asos solgan Yan Amos Komenskiy (1592-1670) tomonidan sinf – dars an'anaviy tizimi ishlab chiqildi va amalga qo'llanila boshlandi.

Uchinchi guruh metodlari: - o'quv informatsiyasini amaliy mehnat harakatlari orqali berish (amaliy metodlar, mashqlar, laboratoriya ishlari, dastur tuzish, pedagogik masalalarni yechish, mehnat haraktalari va boshqalar).

Mazkur tushuncha Ya.A.Komenskiyning «Buyuk didaktika» nomli asarida tilga olinadi. Lekin Komenskiy «didaktika bu faqat ta'limgina emas, balki tarbiyalash ham» deb ta'kidlaydi. Mazkur asarda olim ta'lim nazariyasining muhim masalalari: ta'lim mazmuni, ta'limning ko'rgazmali ketma – ketligi kabi tamoyillar, sinf – dars tizimi borasida so'z yuritadi.