Ўзбекистон республикаси олий ва

Nutq–biror nimani bildiruvchi vosita.

Odamning nutqida uning fikrlari va xilma-xil ichki holati– emotsional kechinmalari va irodasigina ifodalanib qolmasdan, shu bilan birga hamisha biror ob`ektiv narsa ham bildiriladi. Sayrash va qichqirish tarzidagi xilma-xil tovush birik­malari hayvonlarda ham bo`ladi, lekin bu tovush birikmalari faqat tug`ma reaksiyalardir – tashqi yoki ichki ta`sir sababli tug`iladigan shartsiz reflekslardir.

Nutq – ta`sir ko`rsatish vositasi.

Nutq – ta`sir ko`rsatish vositasi bo`lib xizmat qiladi. Ta`sir ko`rsatish – biz nutqimizni kimga qaratayotgan bo`lsak, shu kishida biz istagan hislar, intilishlar va harakatlarni tug`dirish, ularning fikrini biz istagan tomonga burish, ularni o`zimiz hohlaganimizcha o`ylashga majbur etish, ularni ishontirish demakdir.

Nutq turlari:

1. 
   Og`zaki nutq – bu odatdagi so`zlashiladtgan nutq bo`lib, undan biz boshqa kishilar bilan bevosita munosabatlarda foydalanamiz. Og`zaki nutq tuzilishi jihatidan oson va soddaroq , lekin og`aki nutq amalga oshirilayotganda so`zlar ustida ishlash, ularni tanlash va qayta ishlash imkoniyati bo`lmaydi.
   
2. 
   Yozma nutq - yozma nutq eng murakkab va mukammal to`zilib ifoda qilinadigan nutq turi bo`lib, yozuv belgilari yordamida, chizmalar tarzida tasvirlanib,ularning har biri og`zaki nutqning ayrim tovushlarini bildiradi. Yozma nutq jamiyat tarixida va ayrim kishilar hayotida og`zaki nutqdan so`ng vujudga keladi va uning asosida vujudga keladi.
   
3. 
   Tashqi nutq – boshqalar uchun tayinlangan nutq bo`lib, u asosan og`zaki, ya`ni gapiruvchi, ham talabaning ayni bir vaqtda va bir joyda bo`lishini talab etadi. Odatda tashqi nutq suhbat, savol-javob, ya`ni dialog tarzida amalga oshiriladi.
   
4. 
   Ichki nutq – kishining o`zi uchun bo`lib, o`z ichida o`ylab, jim o`tirgan vaqtdagi nutqdir. Ichki nutq ba`zan jest, mimik va pantomimik harakatlar orqali namoyon bo`lishi mumkin.
   

Muhandisning kasbiy faoliyatida muloqot madaniyatini shakllantirish muammosi kishilik jamiyatining ehtiyojlari va talablaridan kelib chiqqan holda hal qilinadi. Shu boisdan hozirgi davrda O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonuni, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da kasb tanlash motivlari, kasbiy tayyorgarlik, kasbiy layoqat va kasbiy mahorat bilan cheklanib qolmaslikni, balki bo’lg’usi pedagog kadrlar shaxsiy faoliyatida kasbiy madaniyatni tarkib toptirish mutlaqo zarur ekanligi ta’kidlanadi.

Muloqot madaniyatining tarbiyalovchi imkoniyatlarini ro’yobga chiqarish ko’p jihatdan o’qituvchining shaxsiy sifatlari bilan belgilanishini ta’kidlab o’tish lozim. Pedagogik-psixologik muloqot madaniyatining har jihatdan to’g’ri tanlanganligi, o’qituvchining ma’naviy saviyasi, betakror xususiyatlariga muvofiq keluvchi uslubi quyidagi vazifalar majmuini hal qilishga yordam beradi: