Ўзбекистон республикаси олий ва

Nutq va uning turlari.

Nutq umuminsoniy hodisa bo`lib, uning individual xususiyatlarining tuzilishida, talaffo`z etilishida va shu kabilarda namoyon bo`ladi. Nutq real borliqning in`ikosdir. Nutq ham, tafakkur hamalohida bir olamni tashkil qilmasdan ular faqatgina haqiqiy hayotning ko`rinishlaridir. Nutq - bu til yordamida kishilarning aloqa vositasi sifatida namoyon bo`luvchi psixik faoliyatdir.

Hayvonlar aloqa vositasi bo`lmish nutqqa ega emaslar.Faqat “ Insonda – deb yozadi I.P.Pavlov - uning peshona qismida maxsus o`ylash mumkin bo`lgan – birinchi signal tizimi - nutq joylashgandir”.Nutq tufayli kishilar o`z bilim va fikrlari bilan almashadilar, o`zlarining kechinmalari, niyatlari va orzu umidlarini aytib beradilar.Til va nutq tabiiy ravishda bog`langan bo`lib, nutq tafakkur qurolidir. Nutq tafakkur bilan ham uzviy bog`langan bo`lib, fikr nutqdan, tildan tashqarida vujudga kelmaydi. Nutq – odamlar til orqali bir-biri bilan muomala va aloqa qilishning alohida usulidir. Odam o`z nutqi yordami bilan o`zining bilimlari, fikrlari, hislari va istaklarini boshqa kishilarga aytib bera oladi va boshqa kishilarning fikrlarini o`zlashtirib oladi, boshqa kishilarning hislari va istaklarini bilib oladi.

Odamlar o`zlarining faoliyatlari va kundalik hayotlarida bir-birlari bilan shu tarzda aloqa qilib turadilar.Nutq vositasi bilan aloqa bog`lash jarayonida har bir kishi bilimlarning ko`pqismini boshqa kishilardan oladi.Nutq vositasi bilan aloqa bog`lash odamning doimiy ehtiyoji bo`lib, bu aloqa fikr olishuvga xizmat qiladi.Odam boshqa kishilar bilan nutq orqali muomala qilmay yashay olmaydi. Odam yakka o`zi qolganida, ko`pincha, xayolidagi suhbatdoshlar bilan «o`z ichida» gaplashadi.

Har bir kishining yoshiga, bilimiga, umumiy izlanish saviyasiga qarab, uning nutqi o`ziga xos hususiyatlarga ega bo`ladi.. Har bir avlod o`zidan oldin o`tgan avlodlar ishlab chiqqan tilga duch keladi va shu tilni egallab oladi, ya`ni o`zining nutq orqali qiladigan muomalasida shu tildan foydalanadi.

Nutq bilan til bir-biridan farq qiladi, lekin ayni vaqtda ularni bir-biridan ajratib bo`lmaydi; nutq ham, til ham bir-biriga bog`langan, ular birlikda mavjuddir. Bu birlik shundan iboratki, har bir til tarixiy taraqqiyot davomida odamlarning nutq vositasi bilan aloqa bog`lash jarayonida vujudga kelgan va o`sib borgan.