Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

lizatsiya  qilish  moddalari  ajratilib  ko„rsatilmaydi.  Natijada  yuqorida 

qayd qilingan ko„rsatkichlarni hisobga olishning imkoniyati bo„lmaydi. 

Ikkinchi  koeffitsiyentni  olsak,  uni  hisoblash  uchun  surat  va 

maxrajni taqqoslama holga keltirish kerak. Buning uchun yillik foydani 

aktivlarning  o„rtacha  yillik  summasiga  bo„lish  kerak.  Shu  bilan  birga, 

ustav fondining foydalilik darajasini aniqlash lozim. 

Jalb qilingan resurslardan foydalanish darajasini xarakterlash uchun 

jalb  etilgan  barcha  resurslarga  (banklararo  qarzlarni  ham  qo„shgan 

---

 

187 

holda)  foyda  keltiruvchi  (ishlaydigan)  aktivlar  nisbatini  hisoblash  tav-

siya  etiladi.  Qisqa  muddatli  likvidlik  odatda  likvidli  aktivlar  va  talab 

qilib  olinadigan  majburiyatlarni  taqqoslash  yo„li  bilan  aniqlanadi.  Shu 

bilan birga, joriy likvidlik koeffitsiyentidan foydalanish taklif etiladiki, u 

bankdagi  naqd  pullarning  talab  qilib  olinadigan  majburiyatlarga 

nisbatidan iborat. 

Bu  yerda  masala  shundan  iboratki,  xalqaro  amaliyotga  muvofiq 

holda  likvid  aktivlar  tarkibiga  30  kun  davomida  uziladigan  kreditlar 

qo„shiladi.  Biroq,  bu  aktiv  turlari  bizning  mamlakatimizda  pul  bozo-

rining mavjud emasligi, korxonalarning esa to„lovga to„la qodir emasligi 

sababli  uncha  likvid  bo„lolmaydi.  Shuning  uchun ko„rsatilgan  mablag„-

lar  bankdagi  naqd  pullarni  hisoblashda  inobatga  olinmaydi.  Aksincha, 

keyingisi  tarkibiga  majburiy  bank  zaxiralarning  variantlaridan  biri 

sifatida  qarash  mumkin,  chunki  ular  bank  tomonidan  jalb  etilgan  mab-

lag„larni joylashtirishni tavsiflaydi. 

Talab  qilib  olinadigan  majburiyatlarga  kelganda,  ular  jumlasiga 

hisob-kitob  va  joriy  schyotlardagi qoldiqlar  va kreditorlik qarzlarini hi-

sobga  olish  zarur.  Depozitlar,  banklararo  zayomlar  va  balans  orti 

majburiyatlar  zaruriy  rasshifrovkalar  mavjud  emasligi  sababli  hisobga 

olinmaydi.  Boshqacha  qilib  aytganda,  bu  yerda  talab  qilinish  darajasi 

yuqori bo„lgan passivlarni hisobga olish zarur. 

Ko„rib chiqilgan umumlashtiruvchi ko„rsatkichlardan tashqari bank 

balansini  tahlil  qilishda  quyidagi  koeffitsiyentlarni  ham  hisoblash 

maqsadga muvofiq: 



 

ishlaydigan aktivlarning umumiy aktivlardagi ulushi; 



 

tezkor depozitlarning umumiy passivlar summasidagi ulushi; 



 

banklararo  zayomlar  summasining  umumiy  passivlar  summa-

sidagi ulushi. 

Balans tahlilini quyidagi ma‟lumotlar asosida bajaramiz (29-jadval). 

Ma‟lumotlardan  ko„rinib  turibdiki,  eng  yuqori  rentabellikka,  ya‟ni 

ustav  fondining  yuqori  darajada  qoplay  olish  qobiliyatiga  «G»  banki, 

eng yuqori ulushdagi (91,5%) ishlaydigan aktivlar evaziga erishgan. Shu 

bilan  bir  qatorda  «G»  banki  joriy  likvidlikni  ham  yaxshi  darajada 

(45,8%) ta‟minlagan. 

«A» bankda ham ishlaydigan aktivlarning salmog„i yuqori (90,3%). 

Bu degan so„z, mazkur bankning qisqa muddatli resurslari juda yuqori 

darajali riskli aktivlarga aylanib qolgan.