Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

27-jadval. 

Tijorat bankining taxminiy balansi 

 

A k t i v l a r 

P a s s i v l a r 

1. Pul mablag„lari 

 a) kassada 

 b) vakillik hisobvarag„ida 

 c) majburiy zaxira fondi 

 1. Bank fondlari va   

foydalanilmagan foyda 

 a) ustav fondi 

 b) zaxira fondi 

 c) boshqa fondlar 

 d) foydalanilmagan foyda  

2. Valuta va qimmatli qog„ozlar 

 a)  ivaluta 

 b)  veksellar 

 c)  hukumatning qimmatli    

      qog„ozlari 

 3.  Bank ssudalari 

 a)  qisqa muddatli 

 b)  uzoq muddatli 

 c)  kreditlar bo„yicha muddati  

      o„tib ketgan qarzlar 

 d) kreditlar bo„yicha muddati  

o„tib ketgan foizlar 

 e) boshqa banklarga beriladigan  

      kreditlar 

 f) filiallarga berilgan kredit  

     resurslari 

 2. Jalb qilingan mablag„lar  

 a) hisob-kitob varag„i va joriy 

hisobvaraqlardagi mablag„lar 

qoldiqlari 

 b) kapital qo„yilmalar 

hisobvaraqlaridagi mablag„larning 

     qoldiqlari 

 c) budjet mablag„larining qol 

diqlari 

 d)  omonatlar 

 e)  depozitlar  

 f)  boshqa passivlar 

 3.  Xarid mablag„lari 

 a)  markazlashtirilgan kredit    

     resurslari 

 b) kredit resurslari auksionlari  

     orqali erishilgan mablag„lar 

 c) ikki tomonlama shartnoma  

     asosida erishilgan mablag„lar 

4. Korxonaning ustav kapitaliga  

 qo„yilmalar 

5. Asosiy vositalar 

6. Boshqa aktivlar 

 

---

 

177 

  Yuqorida  ta‟kidlab  o„tilganidek,  tijorat  banklari  omonatchilarning 

moliya  mablag„larini  jalb  etadi  hamda  ularni    kreditlar  berish,  va  o„z 

nomlaridan  qimmatli  qog„ozlarni  sotib  olishda  foydalanadi.  Omo-

natchilar  –  alohida  shaxslar  yoki  korxonalar,  firmalar  yoki  tashkilotlar 

bo„lib,  mablag„larning  egasi  hisoblanadi.  Ular  o„z  mablag„larini 

banklarga  chek  va  jamg„arma  hisobvaraqlari,  muddatli  omonatlar  va 

boshqa  xil  moliya  vositalari  shaklida  «topshirish»ni  rasmiylashtirgan 

holda  vaqtincha  foydalanish  uchun  taqdim  etadilar.  Bank  nuqtayi 

nazaridan  qaraganda,  mana  shu  hisobvaraqlari  va  omonatlarning 

barchasi qarz majburiyatlari hisoblanadi, chunki ular bo„yicha bank  o„z 

omonatchilaridan  «qarzdor»  sanaladi.  Shuning  uchun  ham,  u  bank 

balansining  passiv  qismiga  tegishli,  bu  yerda  faoliyatning  turli 

yo„nalishlari bo„yicha bankning hamma qarzlari ro„yxati beriladi. 

Shular  bilan  bir  qatorda  bank  o„ziga  qarashli  aksiyadorlik 

mablag„ini  ham  qo„shib,  jalb  qilingan  mablag„larni  turli  aktivlar  yoki 

faoliyat  yurituvchilar  o„rtasida  joylashtiradi  va  ular  bank  balansining 

aktiv qismida aks ettirilgan. 

Tijorat  bankining  taxminiy  balansi  bank  aktivlari  va  passivlari 

tarkibi hamda tuzilishini tasvirlashning umumiy qabul qilingan andozasi 

hisoblanadi.  Balans  ularning  ma‟lum  muddat  ichidagi  holatini  qayd 

etadi,  ya‟ni  balans  iqtisodiy  subyekt  moliyaviy  ahvolining  bir  lahzalik 

tavsifidir.  Masalan,  aytaylik,  2004-yil  1-yanvarga  tayyorlangan  balans-

dan  bankning  2003-yilda  omonatchilarning  jalb  qilingan  mablag„larini 

qanchalik  muvaffaqiyat  bilan  joylashtirilganligini  yoki  bu  mablag„lar 

qo„yilgan  qimmatli  qog„ozlarning  eng  maqbul  tarkibiy  tuzilishi  ko„p 

jihatdan  uning  keyingi  yillardagi  hayotga  qodirligi  hamda  likvidligini 

belgilab qo„yganini ko„rish mumkin.