Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

Qisqa  muddatli  kredit  korxona  va  tashkilotlarning  aylanma 

fondlarini shakllantirishga xizmat qiladi.  

Uzoq  muddatli  kredit  esa  moddiy  ishlab  chiqarish  tarmoqlariga 

kapital  mablag„lar  ajratish  manbayi  hisoblanadi.  Amaliyotda  kreditning 

quyidagi turlari mavjud (6-jadval). 

Kreditni  kredit  riskining  u  yoki  bu  guruhiga  kiritish  tartibi  qarz 

oluvchining: 

– doimiy daromadi borligini; 

 

6-jadval. 

Kredit turlari 

 

№  Kredit turlari 

Izoh 

1 

2 

3 

1. 

Blank (rasmiy 

qog„oz) krediti 



  bu ta‟minot manbayi bo„lmagan kredit. 

2. 

Davlat krediti 



  aholiga  sotiladigan  davlat  zayomlari,  obligatsiyalari 

bilan  amalga  oshiriladi.  Bunda  davlat  jismoniy  yoki 

yuridik shaxslardan kredit oladi. 

3.  Iste‟mol krediti 



  aholiga  iste‟mol  tovarlari,  xizmatlarni  nasiyaga  sotish, 

uy-joy  xarajatlari  uchun,  lombardlardagi  mulk  garovi  hi-

sobiga, o„zaro yordam kassasi qarzlari va b. ko„rinishlarda 

beriladigan kredit. 

4.  Kafolatli kredit 



  banklar  yoki  hukumat  organlari  kafolati  bilan  berilgan 

---

 

81 

kreditlar. 

5.  Moliya krediti 



  tijorat  krediti  shakli;  eksportyorlarga  ayrim  kredit 

bitimlari 

bo„yicha 

importyorlarga 

sotib 

oladigan 

tovarlariga to„lashi uchun pul ko„rinishida bo„ladi. 

6. 

Tovar krediti 



  tijorat  krediti  shakli;  eksportyorlar  importyorlarga 

yetkazib  berilgan  tovarlar  uchun  to„lovlar  muddatini 

cho„zib beradi. 

7.  Qoplama kredit 



  qarzni  uzishda  pul  (valuta)  o„rniga  olingan  qarz 

hisobiga ko„rilgan korxona mahsulotlari beriladi. 

8. 

Xalqaro kredit 

 



  muddatli,  qaytimli  va  foiz  to„lash  shartlari  bilan  bir 

mamlakatdagi  kreditor  tomonidan  ikkinchi  mamlakatdagi 

qarz oluvchiga pul  yoki tovar shaklida beriladigan kredit, 

shuningdek,  chet  el  obligatsiyalari,  chet  el  korxonalari 

aksiyalari  va  boshqa  qimmatli  qog„ozlariga  foyda  olish 

maqsadlarida kapital qo„yish. 

9. 

Ta‟minlagan  

kredit 



  real  qiymati  qarzga  teng  yoki  undan  ortiq  bo„lgan 

likvid  garovi  tarzidagi  ta‟minotga  ega  yoki  bank  yoxud 

hukumatning  kafolatiga  ega  yo  belgilangan  tartibda 

sug„urtalab qo„yilgan kredit. 

10. 

Yetarli darajada 

ta‟minlanmagan 

kredit 



  qisman  ta‟minotga  ega  (qiymati  jihatdan  qarzning 

kamida 60 foizi miqdorida), lekin uning real qiymati yoki 

realizatsiyasi shubhali bo„lgan kredit. 

11. 

Ta‟minlanmaga

n kredit 



  ta‟minotga  ega  bo„lmagan  yoki  ta‟minotning  real  qiy-

mati qarz miqdorining 60 foizidan kam bo„lgan kredit. 

12. 

Andoza  

(standart) 

kredit 



  birinchi  guruh  riski  jumlasiga  kiradigan  qarzlar 

bo„yicha  asosiy  qarz,  shu  jumladan  belgilangan  tartibda 

muddati  uzaytirilgan,  lekin  ko„pi  bilan  ikki  marta  uzayti-

rilgan,  shuningdek,  30  kungacha  muddati  o„tkazib 

yuborilgan  ta‟minlangan  qarzlar  o„z  vaqtida  va  to„liq 

hajmda  to„lanadi.  Tijorat  banklari  standart  qarzlar  uchun 

ehtimoldagi  yo„qotishlarni  nazarda  tutib  berilgan  qarzlar 

miqdorining  kamida  2  foizi  miqdorida  zaxira  tashkil 

etishlari shart. 

13. 

Nostandart  

kreditlar 



  ikkinchi  guruh  riski  jumlasiga  30  kungacha  muddati 

o„tkazib  yuborilgan  yetarli  darajada  ta‟minlanmagan 

qarzlar,  shuningdek,  30  kundan  60  kungacha  muddati 

o„tkazib  yuborilgan  ta‟minlangan  tijorat  banklari  andoza 

qarzlar  uchun  ehtimoldagi  yo„qotishlarni  nazarda  tutib, 

berilgan  qarzlar  miqdorining  kamida  5  foizi  miqdorida 

zaxira tashkil etishlari shart. 

14. 

«Shubhali 

kreditlar» 



  uchinchi  risk  guruhiga  30  kungacha  muddati 

kechiktirib  yuborilgan  yetarli  darajada  ta‟minlanmagan 

qarzlar,  30  kundan  60  kungacha  kechiktirib  yuborilgan 

---

 

82 

yetarli 

darajada 

ta‟minlanmagan 

qarzlar 

uchun 

ehtimoldagi  yo„qotishlarni  nazarda  tutib,  berilgan  qarzlar 

miqdorining  kamida  30  foiz  miqdorida  zaxira  tashkil 

etishlari shart.  

15.  «Xavfli kredit» 



  to„rtinchi  risk  guruhiga  30  kundan  60  kungacha 

kechiktirib  yuborilgan  ta‟minlanmagan  qarzlar,  shu-

ningdek,  60  kundan  180  kungacha  muddati  kechiktirib 

yuborilgan yetarli darajada ta‟minlanmagan qarzlar kiradi. 

Tijorat  banklari  standart  qarzlar  uchun  ehtimoldagi 

yo„qotishlarni  nazarda tutib, berilgan qarzlar  miqdorining 

kamida 75 foizi miqdorida zaxira tashkil etishlari shart. 

16. 

«Umidsiz 

kredit» 



   beshinchi  risk  guruhiga  60  kundan  180  kungacha 

muddati  o„tkazib  yuborilgan  ta‟minlanmagan  qarzlar  va 

180  kundan  ortiq  muddati  o„tkazib  yuborilgan  barcha 

qarzlar  kiradi.  Tijorat  banklari  bunday  qarzlar  uchun 

ehtimoldagi  yo„qotishlarni  nazarda  tutib,  berilgan  qarzlar 

miqdorining  kamida  100  foizi  miqdorida  zaxira  tashkil 

etishlari shart. 

 

– yoshini; 

– salomatligini; 

– ilgari olgan majburiyatlarini qanday bajarganligini; 

– garov (kafolat) ning mavjudligini hisobga olgan holda belgilanadi. 

[62].  Nazorat  organlari  tomonidan  tijorat  banklarida  buxgalteriya 

hisobining quyidagi jihatlari tekshiriladi: 

–  noreal  (ishonarli  bo„lmagan)  aktivlar  va  passivlarni  aniqlash,  bank 

balansining realligi va ishonchliligini tasdiqlash; 

–  buxgalteriya  hisobi  holatini,  uning  tashkil  etilishini  tijorat  bank-

larining amaldagi me‟yoriy nizomlariga muvofiqligini tekshirish; 

– iqtisodiy normativlar hisobining to„g„ri chiqarganligini tekshirish; 

– xo„jalik-moliyaviy faoliyatni tahlil qilish va maslahat berish. Shunga 

muvofiq  bank  menejmentining  sifati,  aktivlar  va  passivlarni  boshqarish 

sifati tekshiriladi.  

Bank  nazorati  organlari  uzoq  muddat  kechiktirib  yuborilgan 

qarzlarni va ular yuzasidan yozilgan foizlarni bankning noreal aktivlar