Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

 

11-jadval. 

Bank aktivlari toifalarining ta‟rifi 

 

№ 

Bank aktivlari 

toifalari 

T a „ r i f l a r 

1 

2 

3 

 

 

 

1. 

Tavakkalchilikdan 

xolis bo„lgan 

aktivlar 

(tavakkalchilik 

koeffitsiyenti - 0 

foiz) 

–  bankda  va  uning  filiallarida  naqd  pul  ko„-

rinishida  saqlanayotgan  milliy  va  chet  el  valutasi 

(jumladan,  yo„ldagi  naqd  pul  va  bank  omborlarida 

yoki  Markaziy  bank  omborlarida  saqlanayotgan  oltin 

quymalar); 

–  Markaziy  bank  va  uning  hududiy  boshqarma-

larida  vakillik  va  zaxira  hisob  raqamlaridagi 

mablag„lar; 

–  hukumat  va  O„zbekiston  Respublikasi  Markaziy 

bankiga  to„g„ridan-to„g„ri  talablar  va  emitentlar 

tomonidan chiqarilgan qimmatli qog„ozlar; 

–  Iqtisodiy  hamkorlik  va  Taraqqiyot (IHTT)  Tash-

kilotiga  kiruvchi  mamlakatlar  hukumatlari  va  mar-

kaziy  banklari  tomonidan  chiqarilgan  qimmatli  qo-

g„ozlar,  shuningdek,  bu  mamlakatlar  hukumatlari  va 

Markaziy banklariga qo„yiladigan boshqa talablar; 

–  aktivlar  yoki  ularning  O„zbekiston  Respublikasi 

IHTTga  kiruvchi  mamlakatlar  milliy  valutalariga  de-

nominatsiya  qilinib,  naqd  pul  bilan  ta‟minlangan 

hamda  bankda  alohida  cheklab  qo„yilgan  depozit 

hisob raqamida saqlanayotgan qismi; 

---

 

120 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Minimal 

tavakkalchilik 

darajasiga ega 

aktivlar 

(tavakkalchilik 

koeffitsiyenti - 20 

foiz) 

–  IHTT  davlatlarida  ro„yxatga  olingan  depozitar 

institutlariga  nisbatan  talablar,  shu  jumladan,  qarzlar 

va pul bozori vositalari; 

–  IHTT  davlatlarida  ro„yxatga  olingan  depozitar 

institutlari  kreditlari  bilan  ta‟minlangan  boshqa  barcha 

aktivlar. IHTT davlatlari depozitar institutlarining kapi-

tali  bo„lgan  qimmatli  qog„ozlar  yuqori  tavak-kalchilik 

darajasiga (100%) ega aktivlar qatoriga kiradi; 

–  bankning  IHTT  davlatlari  mahalliy  hokimiyat 

organlariga  nisbatan  talablari,  shuningdek,  ular  to-

monidan  kafolatlangan  bank  aktivlari.  Bu  talablar  va 

kafolatlar  bo„yicha  to„lovlar  alohida  loyihalar  bo„yi-

cha  tushumlardan  emas,  balki  yuqorida  ko„rsatilgan 

tashkilotlar budjeti hisobidan amalga oshiriladi. 

–  bankning  Jahon  banki,  Xalqaro  valuta  fondi, 

Yevropa  tiklanish  va  taraqqiyot  banki,  Osiyo  taraq-

qiyot  banki  kabi  xalqaro  kredit  tashkilotlariga  nisba-

tan  talablari,  shuningdek,  bu  tashkilotlar  tomonidan 

kafolatlangan bank aktivlari; 

– joriy bozor qiymatida baholangan va Jahon banki, 

Xalqaro valuta fondi, Yevropa tiklanish va taraqqiyot 

banki,  Osiyo  taraqqiyot  banki  kabi  xalqaro  kredit 

tashkilotlari  tomonidan  muomalaga  chiqarilgan  qim-

matli  qog„ozlar  bilan  ta‟minlangan  aktivlar  va  ular-

ning qismlari; 

–  bankning  IHTTga  a‟zo  bo„lgan  mamlakatlarning 

milliy  valutalariga  denominatsiya  qilingan  va  milliy 

valutadagi  majburiyatlar  bilan  qoplangan,  IHTT  ga 

a‟zo  bo„lmagan  davlatlar  Markaziy  Hukumatlari  va 

markaziy  banklariga  nisbatan  talablari.  Milliy 

valutaga denominatsiya qilinmagan va milliy valutada 

moliyalashtirish  summasidan  oshib  ketgan  aktivlar 

qismi  tavakkalchilik  darajasi  yuqori  (100  foiz) 

bo„lgan aktivlar qatoriga kiritiladi; 

–  joriy  bozor  qiymatida  baholangan  va  O„zbe-

kiston  Respublikasi  Hukumati,  O„zbekiston  Respub-

likasi Markaziy banki yoki IHTTga kiruvchi davlatlar 

Markaziy  Hukumatlari  tomonidan  emissiya  qilingan 

yoki  kafolatlangan  qimmatli  qog„ozlar  ko„rinishidagi 

garov  bilan  ta‟minlangan  yoki  kafolatlangan  aktivlar, 

ularning qismlari va balansdan tashqari majburiyatlar. 

Qimmatli qog„ozlar bank tasarrufida bo„lishi va belgi-

langan tartibga muvofiq unga berilishi lozim. Kafolat-

lar to„g„ridan-to„g„ri va hech qanday shartlarsiz, ya‟ni 

---

 

121 

ularni  qo„llashni  cheklovchi  biron-bir  qo„shimcha 

shartlarni o„zida qamrab olmagan bo„lishi kerak; 

– o„tkazish jarayonidagi pul  hujjatlari (yo„ldagi naqd 

pullar hisobga kirmaydi). 

 

 

 

 

 

 

 

3. 

 

 

 

 

 

O„rtacha tavakkal-

chilik darajasiga 

ega aktivlar 

(tavakkalchilik 

koeffitsiyenti - 50 

foiz) 

– joriy  bozor qiymatida baholangan  va O„zbekiston 

Respublikasi Hukumati, O„zbekiston Respublikasi Mar-

kaziy  banki  yoki  IHTTga  kiruvchi  davlatlar  Markaziy 

Hukumatlari  tomonidan  emissiya  qilingan  yoki  kafo-

latlangan qimmatli qog„ozlar ko„rinishidagi garov bilan 

ta‟minlangan  yoki  kafolatlangan  aktivlar,  ularning 

qismlari  va  balansdan  tashqari  majburiyatlar.  Qimmatli 

qog„ozlar  bank  tasarrufida  bo„lishi  va  belgilangan 

tartibga  muvofiq  unga  berilishi  lozim.  Kafolatlar  to„g„-

ridan-to„g„ri  va  hech  qanday  shartlarsiz,  ya‟ni  ularni 

qo„llashni  cheklovchi  biron-bir  qo„shimcha  shartlarni 

o„zida qamrab olmagan bo„lishi kerak; 

–  o„tkazish  jarayonidagi  pul  hujjatlari  (yo„ldagi 

naqd pullar hisobga kirmaydi). 

–  jismoniy  shaxslarga  bir  oilaga  uy-joy  (xonadon) 

sotib olish yoki berilgan va dastlabki garov (garov pred-

metiga egalik qilishning imtiyozli huquqi) sifatida sotib 

olinayotgan  yoki  qurilayotgan  uy-joy  (xonadon)  bilan 

ta‟minlangan kreditlar. Bunda ssuda miqdorining garov 

qiymatiga  nisbati  60  foizdan  oshmasligi  kerak.  60  va 

undan  ortiq  kunga  muddati  o„tgan,  foizlar  hisoblash 

to„xtatilgan  yoki  restrukturizatsiyalangan  kreditlar 

tavakkalchilik  darajasi  yuqori  (100  foiz)  bo„lgan 

aktivlar toifasiga kiradi. 

– Bir oila uchun uy-joy qurish maqsadida beriladigan 

kreditlar,  shu  uy-joyda  yashamoqchi  bo„lgan  xususiy 

shaxslargagina  berilishi  kerak.  Bank  dastlabki  garov 

huquqiga  ega  bo„lmasa,  bunday  kreditlar  tavakkal-

chiligi yuqori (100 %) bo„lgan aktivlar hisoblanadi;  

–  bankning  IHTTga  kiruvchi  davlatlar  mahalliy 

hokimiyat organlariga nisbatan talablari yoki bu talablar 

va  kafolatlar  bo„yicha  to„lovlar  mazkur  majburiyatlar 

bo„yicha moliyalashtiriladigan muayyan loyiha tushum-

lariga  bog„liq  bo„lsa,  ushbu  tashkilotlar  tomonidan  ka-

folatlangan aktivlar. Yuqoridagi tashkilotlar tomoni-dan 

emissiya qilingan qimmatli qog„ozlar. 

4. 

Yuqori tavakkal-

chilik darajasiga 

ega aktivlar (ta-

vakkalchilik 

–  bank  tomonidan  berilgan  barcha  kreditlar,  jumladan, 

tadbirkorlik  tuzilmalari,  qishloq  xo„jalik,  ishlab  chiqa-

rish korxonalariga berilgan kreditlar, shuningdek, iste‟-

mol  va  ipoteka  kreditlari  3  –  5  tartib  raqami  bilan 

---

 

122 

koeffitsiyenti –  

100 foiz) 

ko„rsatilgan kreditlar bundan mustasno. 

–  bankning  asosiy  vositalari,  inshootlari,  jihozlari  va 

shaxsiy ko„chmas mulki; 

– boshqa barcha aktivlar. 

 [82].  Bank  aktivining  sifati  quyidagi  ko„rsatkichlar  tizimi  orqali 

tavsiflanadi: 



 

bank aktivining likvidlik ko„rsatkichlari; 



 

tavakkal aktivining miqdori; 



 

kritik va to„liq bahoga ega bo„lmagan aktivlar salmog„i; 



 

daromad keltiruvchi aktivlar miqdori. 

Likvidlik  darajasiga  qarab  bankning  jami  aktivini  quyidagi  uchta 

guruhga bo„lish mumkin: 



 

yuqori darajadagi likvid aktivlar; 



 

likvid aktivlar; 



 

uzoq muddatli likvid aktivlar.