|
173
quvvatining samarasiz ishlatilishiga hamda sarf-harajatlarning ancha oshishiga olib
keldi. Bu xildagi universal kompyuterlarning resurslaridan foydalanish ularning
markazlashgan usulda ishlashi tufayli juda ham murakkablashib ketdi. Chunki har
bir alohida olingan resurslarga bir qancha foydalanuvchilarning bir vaqtda murojat
qilishi ular orasida konfliktlar keltirib chiqarar edi. Markazlashgan usulda
ma’lumot ishlab chiqarish informatsiya ishlab chiqarish jarayoniga qo’yiladigan
yuqori ishonchlilik darajasini ta’minlash singari talablarga to’la javob bera olmadi,
sistemaning rivojlanishiga bir qancha qiyinchiliklar tug’dirdi hamda dialogli
ma’lumot ishlab chiqarishni qulay usulda tashkil etishga monelik qildi. Masalan,
markaziy kompyuterning qisqa muddatli ishdan chiqishi sistema uchun katta
noqulayliklar keltirib chiqarar edi, chunki buning natijasida ushbu sistemaga
ulangan
ko’pchilik kompyuterlarning ishi izdan chiqarilar edi. Bu axvolni tuzatish esa katta
kuch va mehnat talab qilardi. Markazlashgan usulda ma’lumotlarni qayta ishlab
chiqarish quyidagi tasvir orqali ifodalanishi mumkin:
174
Markaziy kompyuter
terminal
terminal
terminal
Xususiy va kichik kompyuterlarning paydo bo’lishi hamda ularning
koniyatlari beqiyos darajada o’sishi ma’lumot ishlab chiqarish sistemalarini
tuzishning yangi yo’nalishini vujudga keltirdi va buning asosida yangicha turdagi
informatsion texnologiyalar paydo bo’ldi. Bunday turdagi yangi informatsion
texnologiyalarda ma’lumotlarni markazlashgan usulda ishlab chiqarishdan ularni
tarqoq holda jaylashtirib, ma’lumot ishlab chiqarish amalga oshirildi. Ya’ni,
ma’lumotlar qanday turga mansub va qaerda hosil bo’lganiga qarab, xilma-xil
joylarda va turli xil kompyuterlarda qayta ishlanilishi amalga oshirildi. Bu esa o’z
navbatida ma’lumot ishlab chiqarishning ishonchliligini, tezkorligini, aniqligini
oshirib, foydalanuvchilarga ham talay qulayliklar yaratdi. Endi ma’lumot ishlab
chiqaradigan kompyuterlar bir necha o’nlab yoki yo`zlab bo’lib, ulardan birining
ishdan chiqishi barcha sistemaning ishini izdan chiqara olmas edi. Demak,
ma’lumotlarni tarqoq holda ishlab chiqarish usuli ushbu jarayonni alohida, ammo
bir-biri bilan bog’liq bo’lgan kompyuterlarda amalga oshirish deb tushunilishi
mumkin. Tarqoq usulda ma’lumot ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirish
uchun ko’p mashinali sistemalar tashkil qilingan bo’lib ular ikki xil turga mansub
’lishi mumkin:
omplekslari deganda bir joyda o’rnatilgan bir
pyuterlar bitta xonada joylashgan hamda ularni
anishi uchun maxsus uskuna va aloqa kanallari zarur bo’lmasa.
asofaviy (distantsion) – agarda hisoblash kompleksining ba’zi bir kompyuterlari
li o’zaro bir-
biri bilan ulangan kompyuterlar hamda terminallar tizimi yoki majmuasiga aytilib,
ular tarqoq usulda ma’lumot ishlab chiqarish talablariga moslashtirilgan bo’lishi
kerak.
im
bo
ko’p mashinali hisoblash komplekslari;
kompyuter tarmoqlari.
Ko’p mashinali hisoblash k
qancha kompyuterlar guruxiga tushunilib, ular o’zaro ulangan hamda birgalikda
qandaydir informatsion-hisoblash jarayonini amalga oshiradi. Ko’p mashinali
hisoblash komplekslari quyidagi ikki turga mansub bo’lishi mumkin:
Lokal – agarda barcha kom
ul
M
markaziy kompyuterdan o`zoq masofalarda joylashgan bo’lsa hamda ma’lumotlar
uzatish uchun aloqa kanallaridan foydalanilsa. Bulardan farqli ravishda kompyuter
tarmog’i deb aloqa kanallari va qo’shimcha maxsus qurilmalar orqa
175
Bu erda tizim yoki majmua deb kompyuterlar, ularning tashqi qurilmalari,
programmaviy ta’minot, tegishli texnik ta’minot va tizimni boshqaruvchi inson
resurslari tushunilib, ular birgalikda ma’lumot ishlab chiqarish jarayonini amalga
oshirishi hamda boshqa tizimlar bilan operativ muloqotni ta’minlab berishi lozim.
Kompyuter tar
g p
ish
n biri resurslaridan
hamkorlikda foydalanish, alohida ko
koniyatini kengaytirishdir. Tarmoq
orqali foydalanuvchilar bir vaqtning o’z
bir xil
’lumot va fayl nushalari,
am
m
holat
ot tashuvchilardagi joyni
tej
, mode
er dis
g
bir
latilishi
a
i asrayd
Tarmoqdan foydalanganda axborotni saqlash ishonchliligi ortadi, chunki
jud
ulda q
r
ayta
u
hida
foydalanuvchilar o’rtasida
ashis
rmoq
ni mujassamlashtiradi, b
zida axborotdan
’plab mijozlar foydalanish imkonini beradi.
moqlarinin
aydo bo’l
mpyuter im
sabablarida
ida
kin. Bu
ma
axbor
aliy dasturlar bilan ishlashi mu
aydi. Bundan tash
galikda ish
qari, printer,
qo’shimcha m
skaner
blag`’n
m, laz
i.
klar majmuinin
a oddiy us
immatli axbo
axborot
otlarni q
alm
nushalash m
h engillashti
ir vaqtning o’
mkin va alo
riladi. Ta
foydalanuvchilar so’rovi
ko
Apparat qurilmalari va tarmoq dastur ta’minoti orqali o’zaro bir-birlari bilan
hamohang ishlay oladigan kompyuterlar majmuiga tarmoq deyiladi.
Tarmoqlarni turli me’yorlarga ko’ra sinflarga ajratish mumkin. Bular:
1) o’tkazish qobiliyati, ya’ni ma’lumotlarni tarmoqqa uzatish tezligiga muvofiq:
- past 100 Kbit/ s gacha;
- o’rta 0,5-10 Mbit/s gacha;
- yuqori 10 Mbit/s dan ortiq.
2) o`zoq kommunikatsiya tarmoqlari bilan ishlash tezligi, ularning fizik o’lchoviga
muvofiq:
- LAN ( Local-Area Network) lokal tarmoq (bir ofis, bino ichidagi aloqa);
176
- CAN (Campus-Area Network) - kampus tarmoq, bir-biri bilan telefon yoki
modemlar bilan ulanish, ammo etarlicha bir-birlaridan o`zoqda joylashgan
kompyuter lokal tarmoq;
- MAN (Metropolitan-Area Network) katta tezlik bilan aloqa uzatish (100 Mbit/s)
imkoniyatiga, katta radiusga (bir necha o’n km) axborot uzatuvchi kengaytirilgan
tarmoq;
Do'stlaringiz bilan baham: |
