Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Windows 2000 operatsion sistemasi NTFS, FAT va FAT32 fayl 
sistemalarini boshqarib tura oladi. Masalan, NTFS quyidagi imkoniyatlarni 
amalga oshirib berishi mumkin: 
1) Papkalar va fayllar doirasida xavfsizlikni ta’minlashni; 
2) Papkalar va fayllar bilan ishlashni boshqarishga imkon beradi; 
3) Diskda qo`shimcha joy ajratish maqsadida fayllarni siqishga imkon 
beradi; 
4) Har bir iste’molchi tomonidan diskning ishlatilishini nazorat qilishga 
imkon beradi; 
5) Fayllarni shifrlashga imkon beradi. FAT/FAT32 fayl sistemalari esa 
fayllar va papkalar miqyosidagi xavfsizlikni ta’minlab bera olmaydilar. Bularni, 
agarda ikki operatsion sistemali tuzilma qo`llanilgan xoldagina ishlatish maqsadga 
muvofiq bo`ladi, FAT fayl sistemasi 2 gigabaytdan katta bo`limlar bilan ishlay 
olmaydi, agarda bunday qilishga harakat qilinsa, o`rnatish programmasi avtomatik 
 
60

---

ravishda FAT32 fayl sistemasini ishlatishni amalga oshiradi, Windows 2000 
Advanced Server ni o`rnatish chog`ida serverga ulanayotgan har bir kompyuter 
uchun mijoz litsenziyasiga ega bo`lish darkor (Client Access License - CAL). 
Bunda ikki xil rejimni tanlab olish mumkin: 
joz kompyuteri 
Windows 2000 Advanced Server sistemasi boshqaruvida ishlayotgan hohlagancha 
sondag
lashgan 
ktogramma (ob’ekt) ustida bo`ladigan 
Ba’zi paytlarda kerakli tugmachaga tezlik 
bilan i
1)  Per Seat turidagi litsenziya - bunga ega bo`lgan mi
i kompyuterlarga ulanishi mumkin. Bunday rejim bir qancha serverlar 
mavjud bo`lgan tashkilotlarda ishlatiladi. 
2) Per Server turidagi litsenziya, bir vaqt davomida ishlayotgan 
serverlarga ulanishlarning har biri uchun talab qilinadi. Demak har bir berilgan 
vaqt birligida server sanoqli ulanishlarni amalga oshira oladi. Bunday rejim 
ishlatuvchilari doimiy serverga ulanmagan tashkilotlarda qo`llanilishi maqsadga 
muvofiq. 
Endi sichqoncha ko`rsatgichi nima ekanligini aniqlash bilan ushbu darsni 
davom ettiramiz. Sichqoncha ko`rsatgichi bu ma’lum bir grafik tasvir 
ko`rinishidagi ekran elementi bo`lib, uni sichqoncha (yoki trekbol) yordamida 
ekranda harakatlantirish mumkin. Uni asosan ekrandagi ob’ektlarni tanlab olish 
uchun, matnlarni ajratish va harakatlantirish uchun, menyu punktlarini ajratib olish 
hamda boshqa shu kabi ishlarni bajarish uchun ishlatiladi. WINDOWS 2000 da 
ishlayotganda Siz ekranda qiyshiq strelkani ko`rasiz. Ushbu strelka sichqonchani 
harakatlantirganingizda unga qat’iy mos ravishda harakatlanadi. Xilma-xil 
sichqonchalar birdan uchtagacha tugmachalarga ega bo`lishi mumkin. Birinchi 
chap tomonda joylashgan tugmacha asosiy hisoblanadi. O’ng tomonda joy
ikkinchi tugmachadan esa tanlangan pi
buyruqlar ro`yxatini chiqarish mumkin. 
kki marta bosish talab qilinadi. Agarda bunda sekinroq bossangiz, uni 
WINDOWS 2000 boshqacha buyruq sifatida qabul qilishi va bajarishi mumkin. 
Ekrandagi biror bir ob’ektni tanlab olish uchun strelka uchini unga keltiring va 
sichqoncha tugmachasi bilan bir marta bosing. Bu operatsiyani ob’ektni belgilash 
deb ataladi. Masalan, hozir Ishga tushirish (Pusk) menyusini ochishga urinib 
ko`ring. Endi ochilgan menyuning ko`rsatgichini harakatlantirib, uni biror bir 
punktga olib keling. Ushbu punktda kursorni ozginagina vaqt ushlab tursangiz, 
uning menyusi avtomatik ravishda o`z-o`zidan ochiladi. Chunki bunday menyular 
kaskad ko`rinishidagi menyulardir. Demak, quyidagini eslab qoling - WINDOWS 
2000 kaskadli menyuni unda sichqoncha ko`rsatgichi ozgina payt bo`lsa ham 
to`xtab qolganda avtomatik ravishda ochib yuboradi. Misol uchun, sichqonchani