Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Segmentlash - (ADM- Advanced Disk Manager) Programmasi 
yordamida diskni "cho`kmaydigan bo`lim", ya’ni read only atributli zonalarga 
bo`lish, juda qimmatli ma’lumotlarni asrash
buyrug`ida ko`rsatilmaydigan bo`lakni ishlatish. Bajariluvchi 
programmalarni va ma’lumotlar bazasini alohida saqlash. 
Filtrlash  – ko`zda tutilmagan ishlarni bajarishga bo`ladigan urinishlarni 
o`z vaqtida aniqlashga xizmat qiluvchi "qorovul" programmalarni qo`llash. 
Vaktsina kiritish  - viruslarni chalg`itish maqsadida fayllar, disklar, 
kataloglarga maxsus ishlov berish. Vaktsina-programma ishlashi natijasida 
shunday sharoit yaratiladiki,
ganmi yoki yo`qligini tekshirayotganida ularni zararlangan deb qabul 
qiladi hamda
Pro
a butunligini avtomatik ravishda nazorat qilish - rezident 
sini
blash, programma ishlatilayotgan paytda unga o`zgarish 
yo`qligini aniqlovchi muxsus algoritmlardan foydalanish. 
– Mahsus antibiotik programmalar yordamida za
ma
i viruslarni zararsizlantirish yoki programmaning boshlang`ich 
rusni "qirqib olish" yo`li bilan tiklash. Ushbu har bir zararlangan 
rammalar yordamida tuzatish orqali amalga oshiriladi. 
ko`rib chiqilgan himoya vositalarining qo`llanilishini ma’lum bir 
iyasiga asosan amalga oshirish maqsadga muvofiqdir. Bunday 
da ko`p pog`onali himoya sistemasi loyihalashtirilga
dir
a albatta bir necha himoya pog`onasi bo`lib, bu pog`onalar soni 
lanayotgan ma’lumotlarning qanchalik qimmatliligiga bog`liq 
unday ko`p pog`onali himoya sistemasining ustu
, ag
s bir pog`onadan o`tib ketsa, boshqa pog`onada tutilishi mumkin. 
i pog`onalardan iborat samarador himoya sistemasini taklif qilish 
• ya
gramma vositalarini uzluksiz boshlang`ich nazoratdan o`tkazish; 
• "xafta-oy-yil" tavqimi bo`yicha doimiy ravishda arxivlashtirish ishlarini 
amalga oshirish; 
• ma’lum
m
 
93

---

Yangi olingan programma va disketlarni boshlang`ich nazoratdan 
o`tkazis
a shu 
bosqichda aniqlab olish mumkin. Bu
o`g`i bir necha minutni talab etadi, 
lekin ushbu ish o`z vaqtida amalga os
sa, keyinchalik vinchesterni virusdan 
zalash, barcha disklarni nazoratdan o`tkazish va yo`qotilgan ma’lumotlarni 
tiklash
nazoratni amalga oshirishda detektorlar va faglarning maxsus taxlangan to`plamini 
ishlati
iya 
etish m
imida 
ishlati
i) odatdagi bat fayli yoki antivirus-
integra
 ishlatish mumkin. Viruslar 
bor-yo
rotokolini chop qilib, saqlab 
qo`yga
detektorning yolg`on 
ma’lum
y nazorat va tahlil 
natijasida, boshlang`ich nazorat davrida virus passiv holatda turgani sababli, 
hozirgacha ma’lum viruslar tomonidan vinchester va fayllarning zararlanishiga 
butunlay (99% xollarda) yo`l qo`yilmaydi. Boshlang`ich nazoratdan oldin 
disket
 turidagi programma bilan ishlov berish tavsiya 
etiladi. Bu esa kompyuterni boot virusi bilan zararlanishdan asraydi. Karantin 
re
a’ni programma sertifikatsiz olingan bo`lsa, yoki u olingan 
jo
ammani bir necha kun karantin rejimida 
is
ezlashtirilgan kalendarь, ya’ni 
h
 (tajribadan) oldin yangi oy va kunni kompyuterga kiritib borish 
m
esa o`z navbatida ma’lum oyda yoki qandaydir bir 
v
shi mumkin bo`lgan "troyan oti" turkumiga mansub 
programma-virusni aniqlab olish ehtimolligini ancha oshiradi. Umuman bu turdagi 
tajribalarni o`tkazishda foydalanish uchun maxsus ajratilgan "karantin" kompyuteri 
b
viy ravishda eskirgan, lekin xali ishga yaroqli 
k
 Bu kompyuterda 
barcha programmalarning oxiriga mahsus qator, masalan "***OK***" yoki    NB 
(k
b qo`ygan ma’qul. Ushbu yozuvlar keyinchalik 
programmani taxlil qilishni ancha osonlashtiradi, chunki bunda programma oxiriga 
jo
uradi. Albatta bu virusga qarshi 
vositalar to`plami, revizor, qorovul, o`z-o`zini nazorat qiluvchi xo`rak 
p
ini aslo yo`qotmaydi. Rezident maqomidagi 
q
ohida ishlatgan ma’kul, chunki virus bunday vosita 
b
s ravishda o`zini boshqacha tutishi mumkin. Karantin 
k
payishiga to`sqinlik qilish emas, balki uning 
faollashish shart-sharoitlarini aniqlashdan iboratdir. Agar alohida karantin 
k
sh imkoniyati mavjud bo`lmasa, juda ham qimmatli 
a
yuterda "karantin rejimi" ni o`rnatish zarur. 
nom ishlatishi va uning 
hlatilishi uchun faqat mantiqiy disk yoki vinchesterdan maxsus karantin 
o`limigina berilishi zarur. Vinchesterning qolgan bo`limlari yashiringan yoki