Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта таълим вазирлиги

3.7-расм. Бино ва иншоотларнинг гидроизоляция қисмида шикастланишга 
мойил жойлар:
1-деворнинг горизонтал гидроизоляцияси; 2-цокол қисмининг вертикал горизонтал
гидроизоляцияси; 3- пойдеворнинг вертикал гидроизоляцияси; 4-пойдеворнинг горизонтал 
гидроизоляцияси; 5-ертўла полининг горизонтал гидроизоляцияси; 6-сув йиғиладиган жой; 
заминнинг намланиши ва ювилиши ва ҳ.к.; 7–санузелларда оралиқ ѐпмаларнинг 
гидроизоляциялари.
3.8-расм. 
 
Ер остида жойлашган иншоотларнинг гидроизоляциясида 
шикастланишга мойил бўлган жойлари:
1
-
вентиляция шахтасида вертикал ва горизонтал гидроизоляция; 2-
 
монолит қисмларда; 
3-худди шундай асосий конструкцияларнинг бошқа конструкциялар билан бириккан 
жойларидаи; 4
-йиғма конструктив элементларда 
деформацияланиш; 5-дренажнинг бузилиш; 6
- 
мухандислик тармоқларнинг кириш жойлари.

---

78 
3.5. Бино ва иншоотларнинг эксплуатацион сифати
Ҳар бир бино ѐки иншоот унда аниқ бир фаолиятни йўлга қуйиш 
мақсадида яратилиб, бинодан фаолият тури бўйича фойдаланишни- технологик 
эксплуатация деб қабул қилинади. Бино ѐки иншоотдан самарали фойдаланиш 
учун бино ва уни ташкил этувчи конструктив элементлар соз ҳолатда бўлиши 
лозим. Бинони соз ҳолатда сақлаб туриш билан боғлиқ бўлган жараѐнлар ҳам 
эксплуатация бўлиб, бу техник эксплуатация дейилади [15].
Бино ва иншоотларнинг эксплуатацион яроқлилиги қуйидаги асосий икки 
гуруҳ параметрлар билан баҳоланади: 
турли таъсирлар остидаги конструктив ишончлилик ва жисмоний 
умрбоқийликни тавсифловчи параметрлар (конструкциянинг мустаҳкамлиги, 
бикирлиги, устиворлиги, намлик ва совуқбардошлиги, ундаги рухсат этилган 
деформация ва ҳ.к.); 
бино ѐки иншоот эксплуатациясининг вазифасига мослиги- 
маънавий (технологик) умрбоқийлиги, ҳаѐтий фаолият шарт-шароитлари, 
жумладан: 
майдони, 
ҳажми, 
хоналардаги 
ҳарорат-намлик 
режими, 
деворларнинг 
герметиклиги, 
товуш 
ўтказувчанлиги 
ва 
ҳ.к. 
ларни
тавсифловчи параметрлар. 
Бино ва иншоотларни қуришда лойиҳада қуйилган талаблар даражасига, 
лойиҳа ва ҚМҚ талабларини аниқ бажариш ҳамда қурилиш-монтаж ишларини 
сифатли бажариш орқали эришилади.
Шундай қилиб, лойиҳада кўрсатилган ва қурилиш жараѐнида 
таъминланган 
бино 
ва 
иншоотларнинг 
эксплуатацион 
яроқлилик 
параметрларининг кўрсаткичлари уларни эксплуатацияга қабул қилишда 
текширилиб, бинонинг техник эксплуатацияси жараѐнида ташқи ва ички 
муҳитларнинг 
ҳисобий 
шарт-шароитларини 
таъминлаш 
билан 
конструкцияларнинг доимий равишда назоратда тутган ҳолда, улардаги 

---

79 
емирилиш, дефект ва шикастланиш ҳолатларини бартараф этиш орқали 
таъминланади.
Бинолар шундай лойиҳаланиши лозимки, унга берилган хизмат муддати 
давомида ундаги лойиҳавий кўрсаткичлар сақлансин (масалан, девор бутун 
хизмат даврида мустаҳкамлиги ва товуш ўтказувчанлик кўрсаткичлари билан 
бир қаторда лойиҳада кўрсатилган иссиқлик калориясини ўтказиши керак ва 
ҳ.к.).
Ишончлилик – бино ѐки конструкциялар дастлабки кўрсаткичларининг
маълум бир вақт интервалида талаб даражасида сақлаши. Ишончлилик- 
берилган эксплуатация шароитида ва меъѐрий вақт оралиғида талаб қилинган 
параметрларининг сақланиши эҳтимоли билан баҳоланади.
Ишончлилик- 
лойиҳа 
босқичида 
мустаҳкамликка, 
устиворликка, 
бикирликка ва ҳ.к. кўрсаткичлар бўйича ҳисобларда келтирилади. Бунда 
материаллар таркибининг конструкцияни ишлаш шароити билан боғлиқлик 
коэффициентлари шундай қабул қилинадики, конструкциянинг соз ҳолатда 
ишлаши 100% га яқин деб қабул қилинади.
Биноларнинг ишончлилиги қурилиш жараѐнида юқори сифатли қурилиш 
метариалларидан фойдаланиш, қурилиш технологиясини тўғри бажариш, 
лойиҳа талабларига тўлиқ риоя қилиш билан таъминланади.