Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта таълим вазирлиги

4.5. Замин ва пойдеворларни текшириш 
Бино ва иншоотларни текширишда замин ва пойдеворларнинг юк 
кўтариш қобилияти аниқланиши лозим. Текшириш бўйича ишлар қурилиш 
майдонининг мухандислик-геологик ва гидрогеологик тадқиқоти, замин 
грунтини мухандислик-геологик текшириш ва пойдеворлар ҳолатини 
мухандислик текширувдан ўтказшни кўзда тутади. Заминни текшириш 
ҚМҚ 2.02.01-98 [26] меьѐрий ҳужжат асосида бажарилиши лозим. Замин ва 
пойдеворлар грунтини мухандислик-геологик текширувини ишчи чизмалар 
бўлмаган ҳолда, ҳамда заминда нотекис чўкиш сабабли бино ва иншоотнинг ер 
усти конструкцияларида деформациялар хосил бўлганда ўтказилади. 
Бу текширувларни сони ва жойланиш ўрни ҳар бир конкрет ҳолда 
аниқланадиган очиқ шурфлар ѐрдамида амалга оширилади. Бир-икки шурфлар 
ҳар бир турдаги конструкция ѐнида кўпроқ юкланган ва юкланмаган қисмларда, 
ташқи ва ички деворлар ѐнида устун, қурилма ости пойдеворлари ѐнида амалга 
оширилади. Шурфларни албатта деформацияланган конструкциялар ѐнидан, 
ҳамда биноларга лойиҳалаштирилган қўшимча биноларга устқурма ажратилган 
участкаларда ва юклари сезиларли оширилиши кўзда тутилган жойларда 
очилади. Шурфларнинг чуқурлиги одатда пойдевор остидан камида 0,5-1,0 м 
пастроқ олинади. Пойдеворнинг тури ва конструкцияси, ўлчамлари ва 
жойланиш чуқурлиги, гидроизоляциянинг борлиги ва тури аниқлангандан 
кейин замонавий усуллар ѐрдамида унинг материалини физик - механик ва 

---

130 
физик - кимѐвий тавсифлари ўрнатилади. Бунда нуқсонлар, шикастланишлар ва 
лойиҳадан чекинишлар аниқланади. Устунқозиқли пойдеворларни текширишда 
уларнинг диаметрлари, сони ва чуқурлиги аниқланади. Бу кўрсаткичларни 
шурф очиш ѐки геофизик усуллар билан аниқлаш мумкин. 
Лаборатория синовларини бузилган ва бузилмаган структурали 
грунтларнинг физик-механик тавсифларини: нисбий оғирлиги, зичлиги, 
намлиги, грунтнинг кесишга қаршилигини, шимувчанликни, чўкувчи грунтлар 
учун-чўкувчанлик 
коэффициентини 
аниқлаш 
мақсадида 
ўтказилади. 
Эксплуатация қилинаѐтган биноларнинг заминини текшириш тажрибаси шуни 
кўрсатадики, грунтнинг тури ва унинг намлигига кўра заминни зичлаш 
ҳисобига грунтнинг меъѐрий қаршилиги 25%гача ошади. Замин ва 
пойдеворларни текширув натижаларини таҳлил этишда ҚМҚ
2.02.01-98 «Бино 
ва иншоотларнинг заминлари» [26], ҚМҚ 3.02.01-96 «Замин ва пойдеворлар» 
[32], ҚМҚ 2.02.03-97 «Свайли пойдеворлар» [31] кўрсатмаларига асосланиш 
лозим.
Назорат шурфлари пойдеворларнинг ўлчамларини, жойланиш сатҳларини 
ва материалларининг ҳолатини кўздан кечириш учун қазилади.