Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта масус таълим вазирлиги

Laboratoriya ishiga tayyorgarlik va bajarish.
Kubikka 400-500 g xom ashyo (gudron, kreking-qoldiq) quyamiz va qopqog‘ini boltlar vositasida biriktiramiz. Sovutkichni gayka vositasida kubikka ulaymiz. Suyuq mahsulotni va yig‘uvchi va absorberlarni ham tarozida tortib, so‘ngra sovutgichga ulaymiz. Yig‘uvchi va absorberlarni boshqa bir idishga o‘rnatib, idishning ichiga suv solib muz bilan sovutib turamiz.
Kubikni gaz gorelkasi bilan isitishni boshlaymiz. Biroz vaqt o‘tgandan so‘ng kubikdan harorat ko‘tarilib, yig‘uvchi suyuq mahsulotning birinchi tomchilari hosil bo‘la boshlaydi.Bu xom ashyoni parchalanib koks hosil bo‘lish jarayonini bildiradi. Temperatura 400^oS gacha ko‘tarilib shu darajada biroz vaqt turadi, gaz hosil bo‘lishi ko‘payadi.
Kokslanish jarayonining oxirida suyuq mahsulotni ajralishi kamayadi, gaz mahsulotlari ko‘payadi. Keyinchalik gaz mahsulotlarining ajralishi ham kamayadi va butunlay to‘xtaydi.
Demak kokslanish jarayoni ham tugaydi. Shundan keyin yana 20-30 minut koksni qizdirishni davom ettiramiz. Keyin esa gorelkani o‘chiramiz.
Tajribaning material balansi.
Tajriba tugagandan so‘ng qurilma sovutiladi, keyin esa suyuq mahsulot yig‘uvchi va absorberlarni artib, ularning ichidagi suyuq mahsulotlarni og‘irligini aniqlaymiz. Gazsimon moddalarni zichligi yordamida ularning massasini aniqlaymiz. Kubik sovugandan so‘ng, qopqog‘ini ochib koks massasidan tahlil uchun bir bo‘lak solamiz. Keyin kubikni ichki devorlariga yopishgan koks qatlamini qirib, koksni umumiy massasini aniqlaymiz. Kokslash jarayonining material balansi quyidagicha tuziladi:

NOMLARI	OG‘IRLIGI, G	XOM ASHYOGA NISBATAN ,% MASS.
Berilgan:
Xom ashyo		100
Jami		100
Olingan
Suyuq mahsulot
Absorberni og‘irligini o‘zgarishi
Gaz mahsulotlari
Koks
Yo‘qotilgan qismi
Jami		100

Suyuq mahsulotni yig‘uvchi-3 ga tushgan suyuqlikni maxsus kolbaga quyib, undan 200^oS gacha qaynab chiqadigan fraksiyasini xaydab olamiz. Bu benzin fraksiyasidir. Absorberni tarozida tortib, uning og‘irligi qanchaga oshganini aniqlaymiz. Bu ham benzin fraksiyasidir. Olingan mahsulotlarni og‘irligini hom ashyoning og‘irligiga nisbatan qanchaligini hisoblab chiqib uzlukli kokslash jarayonining yakunlovchi material balansini tuzamiz:

Xom ashyo va olingan mahsulotlarning xossalari

Xossalarning nomlari	Xom ashyo	Deparafinlangan mahsulot	Parafin
Qovushqoqligi, m/s (s.St) 20 oS da
Qotish temperaturasi, oS
Aromatik uglevodorodlarning miqdori, % mass
Anilin nuqtasi, oS