Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта масус таълим вазирлиги

Ish bajarish tartibi: Asfetenlarni ajratish. Toza va analitik tarozida tortilgan 250 ml xajmi Erlenmeyyer aolbasiga 5 g neft maxsuloti namunasidan solinadi va unga 10 ml benzol quyiladi. Kolbani sovutigichga qo‘yiladi va su vyoki qum xammomida isitiladi.Kolba sovutilgandan so‘ng, unga benzin fraksiyasidan 200ml solinadi.(kayvash temperaturasi 58 S). Hosil bo‘lgan asfaltenlarni filtr yordamida filtrlanadi, kuritiladi. Filtratni kolbaga yig‘iladi, filtratdagi qoldiqni rangsiz filtratga aylanguncha benzin fraksisi bilan yuviladi. Filtratdagi qoldiqni (asfaltenlar) 150 ml benzolda eritiladi va kolbaga solinadi.Suv xammomi yordamida kolbaga yog‘simon massa hosil bo‘lguncha benzolni haydaladi. Hosil bo‘lgan massani (asfalten) cho‘ktirish uchun 120 ml benzin fraksiyasi solinadi va 24 soatdan so‘ng filtrlanadi. Filtrdagi asfalten qoldig‘i issiq benzolda eritiladi, kolbaga quyiladi va eritmadagi benzol haydash orqali ajratib olinadi. Asfaltenli kolba 150 oS da doimiy massaga kelguncha quritiladi, tortiladi va ajratilgan asfaltenlar miqdori aniqlanadi.
Nazorat savollari.

1. Asfaltenlarni oksidlash reaksiyalari.

2. Asfaltenlarni kimyoviy reaksiyalari.
3. Asfaltenlarni qo‘llash soxalari.
4. Neftdagi mineral komponentlar.
5. Neft qoldiqlarini kimyoviy tarkibi va kimyoviy tuzilishini aniqlash usullari.


13-laboratoriya ishi.
Og‘ir neft mahsulotlarini kokslash
Umumiy tushuncha.

Neftni qayta ishlash sanoatida turli mahsulotlar qatorida neft koksi ham olinadi. Neft koksini olish uchun xom ashyo sifatida har xil og‘ir va qoldiq fraksiyalar ishlatiladi. Kokslash jarayonida temperatura ta’sirida xom ashyo tarkibidan yengil fraksiyalar ajralib chiqib, natijada uglevodorodga boy bo‘lgan qattiq koks massasi hosil bo‘ladi. Neft koksi sifat jihatidan ko‘mirdan olinadigan koksdan yuqori turadi.Kokslash jarayonida hosil bo‘lgan suyuq mahsulotlarni va gazlarni maxsus qurilmalarga yuborilib ulardan foydali mahsulotlar olinadi. Neft koksi esa asosan alyuminiy olish sanoatida ishlatiladi. Bundan tashqari yuqori sifatli po‘lat eritib olinadigan pechlarda ishlatiladigan elektrod olish uchun, kislota va ishqorlarga chidamli maxsus idish tayyorlashda, kalsiy karbidi olish uchun ishlatiladi. Sifati past koks esa yonilg‘i sifatida ishlatiladi.

Kokslash jarayoni sanoatda uch xil yo‘nalishda amalga oshiriladi:
1. Uzluksiz jarayon, kokslash kublarida;
2. Yarim uzluksiz jarayon, istilmaydigan kokslash kameralarida;
3.Uzluksiz jarayon.
Laboratoriya sharoitida og‘ir neft mahsulotlarini kokslash uzlukli usulda olib boriladi.